غربالگری ترکیبی دو مرحله ای
غربالگری ترکیبی دو مرحله ای (بروز شده)
مقدمه
با توجه به شیوع نسبتاً زیاد سندرم داون، روشهای گوناگونی برای تشخیص پیش از تولد این ناهنجاری ابداع شده است؛ اما به دلایل متعدد (مانند احتمال خطر سقط جنین و هزینهزیاد انجام تست) امكان استفاده از این روشها برای تمامی زنان باردار وجود ندارد.
به همین دلیل در سالیان اخیر انواع گوناگونی از روشهای غربالگری برای شناسایی زنان بارداری كه احتمال ابتلاء جنین آنان به سندرم داون بالاست، ابداع شده است. در صورتی كه نتیجه تست غربالگری مثبت باشد برای این گروه از زنان باردار، تستهای تشخیصی انجام میشود. آمنیوسنتز و CVS (به دست آوردن سلولهای جنینی و بررسی كروموزومی آنها) از جمله تستهای مزبور به شمار میروند.
تفاوت روشهای تشخیصی و غربالگری در این است كه در تست تشخیصی، یك نتیجه مثبت به معنی وجود قطعی بیماری یا وضعیتی خاص است، اما در تست غربالگری، هدف از انجام تست، ارزیابی ریسك (احتمال) وجود بیماری یا یک وضعیت خاص است. پس در تستهای غربالگری، یک نتیجه مثبت تنها افزایش ریسک را نشان میدهد. در عین حال، روشهای غربالگری برخلاف روشهای تشخیصی بیخطر و كمهزینهاند.
بروز سندرم داون با سن زن باردار ارتباط مستقیم دارد به طوری كه خطر تولد نوزاد مبتلاء به سندرم داون تا 30 سالگی تقریباً ثابت و حدود 1 در 1000 است؛ اما پس از آن به صورت تصاعدی افزایش مییابد به طوری كه در 35 سالگی به 1 در 250 و در 40 سالگی به 1 در 75 میرسد. با این حال 80% موارد سندرم داون در زنان زیر 35 سال بروز میكند (زیرا تعداد بارداری در این سنین بسیار بیشتر است).
انواع تستهای غربالگری سندرم داون
تستهای غربالگری سندرم داون به سه گروه عمده تقسیم میشوند:
- تستهایی كه در سه ماهه اول بارداری (از ابتدای هفته11 تا انتهای هفته13) انجام میشوند.
- تستهایی كه در سه ماهه دوم بارداری (از ابتدای هفته14 تا انتهای هفته22) انجام میشوند.
- تستهای یكپارچه كه قسمتی از آنها در سه ماهه اول (هفتههای 11 تا 13) و قسمتی دیگر در سه ماهه دوم (هفتههای 14 تا 22) انجام میشوند.
تستهای غربالگری یكپارچه (Integrated)
این تستها از هر یک از تستهای غربالگری سه ماهه اول و دوم به تنهایی حساسترند. تستهای غربالگری یكپارچه برای غربالگری سندرم داون، تریزومی 18 (سه تایی شدن كروموزوم شماره18) و اختلالات لوله عصبی به كار میروند و خود به دو گروه تقسیم میشوند:
در پروتکل های یکپارچه و یا Integrated که خودش به دو نوع مختلف تقسیم بندی می شود:
1- پروتکل Seum Integrated :
که شامل تست PAPP-A در سه ماهه اول و کواد مارکر در سه ماهه دوم می باشد (قدرت تشخیص 85%).
2- پروتکل Full Integrated :
که شامل تست PAPP-A و سونوی NT در سه ماهه اول و کواد مارکر در سه ماهه دوم می باشد (قدرت تشخیص 92 تا 93%).
هر دوی این پروتکل ها باید از ابتدا برای بیمار درخواست شده باشد و بیمار در دو مرحله به آزمایشگاه مراجعه می کند. تا پایان مرحله دوم غربالگری جوابی دست بیمار داده نمی شود. یعنی اگر هم در پروتکل فول یک سونوی خیلی غیر طبیعی هم داشته باشیم باید تا پایان مرحله دوم صبر کنیم تا بتوانیم جواب را release کرده و دست بیمار بدهیم.
در هر یك از دو مرحله این تستها (سه ماهه اول و دوم بارداری) مقدار اندكی خون از زن باردار گرفته و ســطح مارکرهای بیوشیمیایی خون اندازهگیری میشود (این ترکیبات توسط جفت و جنین تولید شده و به خون مادر راه مییابند).
هنگامی كه جنین در معرض خطر ابتلاء به سندرم داون، تریزومی 18 و یا اختلالات لوله عصبی باشد، میزان این بایومارکرها تغییر یافته و غیرطبیعی می شود.
نتایج سونوگرافی خاصی از جنین به نام سونوگرافیNT كه در سه ماهه اول انجام میشود نیز با نتایج آزمایشهای خون تركیب میشود تا نتیجه دقیقتری به دست آید (در بعضی از پروتكلهای غربالگری تركیبی، نظیر Serum integrated ، انجام این سونوگرافی لازم نیست).
شایان ذكر است كه در پروتكلهای غربالگری تركیبی، هر دو مرحله آزمایش برای تمام مادران انجام میشود و نتایج تنها پس از انجام مرحله دوم آزمایش به دست میآید، به عبارت دیگر زن باردار باید تا انجام مرحله دوم آزمایش برای دریافت نتیجه نهایی منتظر بماند.
تستهای غربالگری متوالی (Sequential)
این تستها نیز در دو مرحله انجام میشوند، اما میتوان جواب مقدماتی را كه در مرحله اول به دست میآید ارائه داد، با وجود این جواب كامل و نهایی تنها پس از انجام مرحله دوم قابل ارائه است.
این پروتکل به دو نوع قابل انجام است:
1- پروتکل متوالی قدم به قدم و یا گام به گام (Stepwise sequential)
2- پروتکل متوالی مشروط (Contingent sequential)
1- پروتکل متوالی قدم به قدم (Stepwise sequential):
از ابتدا برای بیمار تست غربالگری سه ماهه اول درخواست می شود و بر مبنای جواب این مرحله با انتخاب یک کات آف تقریباً بالاتر (مثلاً 1:50 و یا 1:100) بیمار کاندید انجام تست های تشخیصی شده (که تست تشخیصی پیشنهادی در این هفته ها تست CVS و که با نمونه برداری از پرزهای جفتی انجام می شود، می باشد) و بقیه بیماران (همه بیمارانی که ریسک کمتر از این کات آف دارند،
یعنی مخرج کسر بزرگتر از 1:50 و یا 1:100 می باشد) برای تست غربالگری مرحله دوم، ارجاع داده می شوند (با تاکید بر آنکه باید در همان آزمایشگاهی که مرحله اول را انجام داده است مراجعه کند تا تغییرات مربوط به اختلاف مدیانهای آزمایشگاه که وابسته به آزمایشگاه - Laboratory dependent - می باشد منجر به افزایش خطای آزمایشگاهی نشود).
قدرت تشخیص در این پروتکل به 95% می رسد.
2- پروتکل متوالی مشروط (Contingent sequential)
ابتدا برای بیمار تست غربالگری سه ماهه اول درخواست می شود و بر مبنای جواب این مرحله بیماران در سه گروه:
پر خطر: با انتخاب یک کات آف تقریباً بالاتر (مثلاً 1:50 و یا 1:100) بیمار کاندید انجام تست های تشخیصی می شود.
خطر بینابین: که ریسک های بین 1:51 تا 1:1100 (منابع مختلف از اعداد مختلفی استفاده می کنند) برای انجام تست غربالگری مرحله دوم به همان آزمایشگاهی که مرحله اول را انجام داده است مراجعه ارجاع داده می شوند.
کم خطر : بقیه بیمارانی (همه بیمارانی که ریسک کمتر از1:1100 دارند) فقط برای انجام تست AFP برای رد اختلالات طناب عصبی و جداره شکمی در هفته 15 و یک آنومالی اسکن دقیق در هفته 18 تا 20 ارجاع داده می شوند.
برای این پروتکل قدرت تشخیصی بین 88 تا 94% طبق منابع مختلف گزارش شده است که این قدرت تشخیص مختلف وابسته به میزان خط مرزی و یا cut-off می باشد که برای محدوده پرخطر و خطر بینابین تعریف می نماییم.
در پروتکل های متوالی مرحله اول از ابتدای هفته یازدهم (11W+0D) تا انتهای هفته سیزدهم (13W+6D) قابل انجام است.
مرحله دوم هم بین ابتدای هفته 15 (15W+0D) تا ابتدای هفته هفدهم (17W+0D) قابل انجام است.
از تلفیق نتایج مرحله اول و مرحله دوم، نتیجه نهایی و كاملی به دست میآید كه میزان ریسک ابتلاء جنین به سندرم داون، تریزومی 18 و اختلالات لوله عصبی را نشان میدهد.
از جمله مزیتهای تستهای متوالی نسبت به تستهای تركیبی، به دست آمدن نتایج اولیه در مرحله اول آزمایش است.
موارد غیر قابل شناسایی
احتمال (ریسک) وجود اختلالات پیش از تولد در هر بارداری 3 تا 5% است، اما برخی از این اختلالات به وسیله روشهای غربالگری قابل شناسایی نیستند.
به عنوان نـــمونه مــیتـوان بــه اوتیسم (وهمگرایی و یا در خودماندگی)، عقبماندگیهای ذهنی نادر، برخی از بیماریهای ژنتیكی و بعضی از اختلالات جسمانی اشاره كرد.
درک مفهوم نتایج
• پایین بودن ریسک در تستهای غربالگری: بدین معنی است كه احتمال ابتلاء جنین به سندرم داون، تریزومی 18 و یا اختلالات لوله عصبی كم است، گرچه همواره درصدی از این اختلالات توسط آزمایشهای غربالگری قابل كشف نیستند.
• آزمایشهای غربالگری متوالی قدم به قدم (Stepwise sequential) و یکپارچه کامل (Full Integrated) حساسترین پروتکل ها از این نظر هستند و به ترتیب قدرت تشخص 95% و 92% موارد سندرم داون، 90% موارد تریزومی 18 و 80% موارد اختلالات لوله عصبی را تشخیص میدهند.
• بالا بودن ریسک در تستهای غربالگری: به معنی خطر وجود سندرم داون، تریزومی 18 و یا اختلالات لوله عصبی است، اما بالا بودن ریسک بدان معنی نیست كه جنین قطعاً مبتلاء به بیماریهای نام برده است، بلكه این نتیجه بدین معنی است كه روشهــای تـشخیصی نظیر آمنیوسنتز، CVS و یا سونوگرافیهای چندبُعدی بنا به صلاحدید پزشک، برای رسیدن به نتایج قطعی باید انجام شود.
• نتیجه تستهای غربالگری برای حدود 3 الی 5 درصد از مادرانی كه جنینهای سالم دارند، مثبت میشود (مثبت كاذب).
• بیشتر مادرانی كه نتیجه تست غربالگری آنان مثبت است، جنینهای سالم دارند.
-
انجام آزمایش پاپ اسمیر در دوران بارداری و پریودی
-
معرفی آزمایشات لازم برای تشخیص ناباروری مردان
-
نحوه تشخیص سندرم داون در نوزاد و جنین
-
معرفی انواع آزمایشهای بارداری + تفسیر نتایج
-
مدیریت زنان باردار با کاریوتایپ نرمال جنین و سطح پایین PAPP-A در خون
-
مروری بر نکات جدید در مورد سافت مارکرهای سونوگرافی دوران بارداری
-
مروری بر نکات جدید غربالگری دوران بارداری
-
استریول غیر کونژوگه (unconjugated Estriol or uE3) و یا مارکر مرگ جنین
-
سندروم داون چیست؟ + تستهای تشخیصی سندروم داون
-
موارد افزایش AFP در بارداری (بروز شده)
مقالات مرتبط با غربالگری ترکیبی دو مرحله ای
- پارگی زودرس کیسه آب یا PROM (Preterm Rupture of Membranes)...
سلام میتونم پیام بذارم