علائم و نشانه‌های ایدز در زنان و مردان چیست؟

علائم و نشانه‌های ایدز (HIV/AIDS) ممکن است در مردان و زنان متفاوت باشد، اما به طور کلی، این بیماری با نشانه‌های مشابه در هر دو جنس بروز می‌کند.

HIV  ویروسی است که به سیستم ایمنی حمله می‌کند و اگر به موقع درمان نشود، به مرحله پیشرفته‌تری به نام ایدز (AIDS) منجر می‌شود.

نتایج تست ایدز در مراحل مختلف بیماری HIV بسته به نوع تست و مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است.

در مراحل مختلف عفونتHIV، سطح ویروس و آنتی‌بادی‌های مرتبط با آن تغییر می‌کند، که می‌تواند بر نتیجه تست‌های مختلف تأثیر بگذارد.

علائم و نشانه‌های ایدز در زنان و مردان

علائم و نشانه‌های ایدز در هر مرحله از این بیماری متفاوت است.

علائم اولیه (مرحله حاد)

علائم اولیه بیماری ایدز که در مرحله عفونت حاد HIV ظاهر می‌شوند، معمولاً در عرض 2 تا 4 هفته پس از تماس با ویروس رخ می‌دهند.

این مرحله اولیه به نام سندرم حاد رتروویروسی یا مرحله اولیه HIV شناخته می‌شود.

این علائم مشابه علائم آنفلوآنزا یا سایر عفونت‌های ویروسی هستند و ممکن است شدید یا خفیف باشند.

علائم اولیه HIV

1. تب (یکی از شایع‌ترین علائم)
   
   
2. خستگی شدید
   
   
3. درد عضلات و مفاصل
   
   
4. گلودرد
   
   
5. تورم غدد لنفاوی (به ویژه در ناحیه گردن، زیر بغل و کشاله ران)
   
   
6. بثورات پوستی (معمولاً بدون خارش، روی تنه و بخش‌های دیگر بدن ظاهر می‌شود)
   
   
7. تعریق شبانه
   
   
8. سردرد
   
   
9. زخم‌های دهانی یا تناسلی
   
   
10. حالت تهوع، استفراغ و اسهال

این علائم معمولاً بین چند روز تا چند هفته ادامه پیدا می‌کنند و سپس خود به خود از بین می‌روند.

با این حال، در این مرحله ویروس همچنان در حال تکثیر و تخریب سیستم ایمنی است.

نکته مهم

• در این مرحله اولیه، برخی افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند و ندانند که آلوده به ویروس شده‌اند.
  
  
• علائم اولیه به دلیل شباهت به بیماری‌های شایع دیگر، معمولاً با بیماری‌های ویروسی مثل آنفلوآنزا اشتباه گرفته می‌شوند.

نتایج تست ایدز در این مرحله

در این مرحله، ویروس در بدن با سرعت بالایی تکثیر می‌شود، اما سیستم ایمنی هنوز به طور کامل آنتی‌بادی‌های کافی تولید نکرده است.

• آزمایش آنتی‌بادی HIV: به دلیل عدم تولید کافی آنتی‌بادی، ممکن است نتیجه منفی (False Negative) دهد. این دوره به عنوان دوره پنجره (Window Period)  شناخته می‌شود.
  
  
• آزمایش ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی: این تست می‌تواند آنتی‌ژن p24   (یکی از پروتئین‌های ویروس HIV) را شناسایی کند. از آنجا که ویروس به سرعت در حال تکثیر است، این آزمایش در مرحله حاد می‌تواند مثبت باشد.
  
  
• آزمایش PCR (آزمایش اسید نوکلئیک): این تست مستقیم RNA ویروس را جستجو می‌کند و در این مرحله عفونت می‌تواند به سرعت HIV را شناسایی کند، بنابراین نتیجه آن مثبت خواهد بود.

علائم مرحله نهفته (مزمن یا بدون علامت)

در مرحله نهفته یا مزمن بیماری HIV، ویروس همچنان در بدن فرد وجود دارد و به آرامی تکثیر می‌شود، اما معمولاً در این مرحله هیچ علامت یا نشانه واضحی وجود ندارد.

این مرحله که به عنوان مرحله بدون علامت HIV نیز شناخته می‌شود، می‌تواند چندین سال (گاهی تا 10 سال یا بیشتر) ادامه یابد، به خصوص اگر فرد تحت درمان نباشد.

ویژگی‌های مرحله نهفته

1. بدون علائم مشخص: در این دوره، اکثر افراد علائم خاصی ندارند و ممکن است کاملاً سالم به نظر برسند.
   
   
2. تکثیر آهسته ویروس: ویروس HIV در این مرحله به صورت آهسته در بدن تکثیر می‌شود و به تدریج سلول‌های سیستم ایمنی (به خصوص سلول‌های CD4) را نابود می‌کند.
   
   
3. کاهش تدریجی تعداد سلول‌های  CD4:  با گذشت زمان و بدون درمان، تعداد سلول‌های CD4 به تدریج کاهش می‌یابد که موجب تضعیف سیستم ایمنی می‌شود.
   
   
4. پایداری ویروس: هرچند فرد در این مرحله علائمی ندارد، ویروس همچنان در بدن حضور دارد و فرد می‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند.

توجه:

نسبت CD4/CD8 یکی از معیارهای مهم در ارزیابی عملکرد سیستم ایمنی در افراد مبتلا به ایدز است.

سلول‌های CD4 و CD8 هر دو از نوع لنفوسیت‌های T هستند.

• سلول‌های CD4  (لنفوسیت‌های T کمکی) نقش کلیدی در فعال‌سازی و تنظیم عملکرد سایر سلول‌های سیستم ایمنی ایفا می‌کنند.
  
  
• سلول‌هایCD8 (لنفوسیت‌های T سیتوتوکسیک) وظیفه کشتن سلول‌های عفونی‌شده با ویروس یا سلول‌های سرطانی را دارند.

در مراحل اولیه عفونت HIV، ویروس بیشتر سلول‌های CD4 را هدف قرار داده و آن‌ها را از بین می‌برد.

به مرور زمان، تعداد سلول‌های CD4 کاهش پیدا می‌کند و نسبت CD4/CD8 نیز کاهش می‌یابد.

• نسبتCD4/CD8 در افراد سالم معمولاً بین 1 تا 2 است.
  
  
• در افراد مبتلا به HIV، این نسبت ممکن است به زیر 1 کاهش پیدا کند، که نشانه ضعف سیستم ایمنی و پیشرفت بیماری است.

پایش این نسبت می‌تواند به پزشکان کمک کند تا پیشرفت بیماری را ارزیابی کرده و بهترین زمان برای شروع یا تنظیم درمان ضد ویروسی (ART) را تعیین کنند.

پایان مرحله نهفته

با گذشت زمان و در صورت عدم درمان، تعداد سلول‌های CD4 به حدی کاهش می‌یابد که سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب می‌بیند.

در این صورت، فرد وارد مرحله پیشرفته‌تر بیماری (یعنی ایدز) می‌شود که با علائم شدیدتر و عفونت‌های فرصت‌طلب همراه است.

اهمیت درمان در این مرحله

در مرحله نهفته، افراد مبتلا به HIV که تحت درمان ضد ویروسی(ART) قرار می‌گیرند، می‌توانند تکثیر ویروس را کنترل کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

در واقع، ART  می‌تواند این مرحله را برای مدت نامحدودی به طول بینجامد و افراد مبتلا می‌توانند بدون بروز علائم جدی و کاهش کیفیت زندگی به زندگی طبیعی ادامه دهند.

نتیجه‌گیری

• در مرحله نهفته، فرد علائم خاصی را تجربه نمی‌کند، اما ویروس همچنان در حال تخریب سیستم ایمنی است.
  
  
• تست‌های منظمHIV و درمان به موقع کلیدی برای کنترل این مرحله و جلوگیری از پیشرفت بیماری به مرحله ایدز هستند.

نتایج تست ایدز در این مرحله

در این مرحله، ویروس در بدن همچنان وجود دارد، اما تکثیر آن کندتر شده و سیستم ایمنی بدن شروع به تولید آنتی‌بادی‌های HIV کرده است.

این مرحله می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد.

• آزمایش آنتی‌بادی  HIV:  در این مرحله، آنتی‌بادی‌ها به اندازه کافی تولید شده‌اند، بنابراین نتیجه آزمایش مثبت خواهد بود.
  
  
• آزمایش ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی:  از آنجا که آنتی‌ژن p24 ممکن است در این مرحله کاهش یابد، آزمایش به آنتی‌بادی‌های تولید شده متکی خواهد بود و نتیجه آن مثبت خواهد بود.
  
  
• آزمایشPCR (آزمایش اسید نوکلئیک) :  این تست RNA ویروس را همچنان شناسایی می‌کند و نتیجه آن مثبت است.

علائم ایدز (مرحله پیشرفته)

در مرحله پیشرفته بیماری HIV، که به آن ایدز(AIDS) گفته می‌شود، سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف شده و توانایی مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها را از دست می‌دهد.

در این مرحله، فرد به عفونت‌های فرصت‌طلب و بیماری‌های جدی مستعد می‌شود که به طور طبیعی افراد با سیستم ایمنی سالم به آن‌ها مبتلا نمی‌شوند.

علائم اصلی ایدز در مرحله پیشرفته

1. کاهش شدید وزن (بیش از 10% وزن بدن بدون دلیل مشخص)
   
   
2. تب‌های مکرر یا طولانی‌مدت (معمولاً بیشتر از 10 روز)
   
   
3. تعریق شبانه شدید
   
   
4. اسهال مزمن (که بیش از یک ماه طول می‌کشد)
   
   
5. خستگی شدید و مداوم که مانع از انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود
   
   
6. تورم غدد لنفاوی (که برای مدت طولانی باقی می‌ماند، به خصوص در گردن، زیر بغل، و کشاله ران)
   
   
7. عفونت‌های مکرر (مانند ذات‌الریه، سل یا عفونت‌های قارچی)
   
   
8. لکه‌های سفید یا زخم‌های غیرمعمول در دهان، گلو، یا زبان (مانند برفک یا عفونت‌های قارچی)
   
   
9. تنگی نفس و مشکلات تنفسی
   
   
10. لکه‌های پوستی یا ضایعات تیره‌رنگ روی پوست (که می‌تواند نشان‌دهنده نوعی سرطان به نام سارکوم کاپوزی باشد)
    
    
11. مشکلات عصبی مانند از دست دادن حافظه، سردردهای شدید، مشکلات شناختی یا مشکلات حرکتی (که می‌تواند نشانه‌های عفونت‌هایی مانند انسفالیت یا مننژیت باشد)
    
    
12. عفونت‌های فرصت‌طلب: مانند عفونت سیتومگالوویروس(CMV)، توکسوپلاسموز، کاندیدیازیس، پنومونی پنوموسیستیس، و سایر عفونت‌هایی که در افراد با سیستم ایمنی ضعیف بروز می‌کنند.

عفونت‌های فرصت‌طلب در مرحله ایدز پیشرفته

در این مرحله، به دلیل تضعیف سیستم ایمنی، فرد به عفونت‌ها و سرطان‌هایی مبتلا می‌شود که در افراد سالم کمتر دیده می‌شوند.

برخی از این عفونت‌ها عبارتند از:

• ذات‌الریه پنوموسیستیس (PCP):  یک عفونت قارچی که باعث تنگی نفس و سرفه می‌شود.
  
  
• کاندیدیازیس (برفک):  عفونت قارچی دهان، گلو، یا واژن.
  
  
• توکسوپلاسموز:  یک عفونت انگلی که ممکن است باعث آسیب به مغز و چشم‌ها شود.
  
  
• سارکوم کاپوزی:  نوعی سرطان پوست که باعث ایجاد لکه‌های قرمز یا بنفش روی پوست یا در دهان می‌شود.

نتیجه‌گیری

در مرحله پیشرفته ایدز، فرد ممکن است علائم شدید و گسترده‌ای را تجربه کند که به دلیل ضعف شدید سیستم ایمنی رخ می‌دهد.

تشخیص زودهنگام HIV و شروع درمان با درمان ضد ویروسی(ART) می‌تواند از رسیدن به این مرحله جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

نتایج تست ایدز در این مرحله

وقتی عفونت HIV بدون درمان به مرحله ایدز می‌رسد، سیستم ایمنی به شدت ضعیف می‌شود و علائم شدیدتر ظاهر می‌شوند.

• آزمایش آنتی‌بادی HIV:  همچنان مثبت خواهد بود.
  
  
• آزمایش ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی: در این مرحله نیز به دلیل وجود آنتی‌بادی‌ها، نتیجه مثبت خواهد بود.
  
  
• آزمایشPCR (آزمایش اسید نوکلئیک): ویروس به سطح بالایی از تکثیر رسیده است و نتیجه این تست نیز مثبت خواهد بود.

تفاوت علائم در زنان و مردان

علائم و نشانه‌های ویروس ایدز در زنان و مردان متفاوت است.

• زنان ممکن است دچار عفونت‌های قارچی واژینال مقاوم، بیماری التهابی لگن(PID) و دوره‌های قاعدگی غیرطبیعی شوند.
  
  
• مردان ممکن است بیشتر دچار زخم‌های تناسلی و عفونت‌های پوستی شوند.

تفاوت در نتایج تست‌ها بسته به زمان انجام تست

• دوره پنجره: در هفته‌های اول پس از آلوده شدن به HIV (معمولاً بین 2 تا 4 هفته)، ممکن است آزمایش‌های مبتنی بر آنتی‌بادی نتیجه منفی کاذب دهند. به همین دلیل آزمایش‌های PCR یا تست‌های ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی توصیه می‌شوند.
  
  
• پس از دوره پنجره: پس از این دوره، اکثر تست‌های آنتی‌بادی، ترکیبی و PCR می‌توانند HIV را به درستی شناسایی کنند.

برای اطمینان از صحت نتایج، معمولاً توصیه می‌شود در صورت مواجهه با خطر، تست دوم در حدود 3 ماه پس از تماس مشکوک انجام شود.