6- چالش های آزمایشگاهی تشخیص ناباروری زنان - قسمت ششم (بررسی آزمایشگاهی اختلالات تخمک گذاری)

بررسی آزمایشگاهی اختلالات تخمک گذاری

‏1-‏  بررسی آزمایشگاهی تخمک گذاری

‏1-1-‏  ‏  اندازه گیری FSH و پروژسترون در میانه فاز لوتئال

معیار مناسب برای تخمک گذاری (حتی در افرادیکه قاعدگی مرتب دارند)، اندازه گیری سطح ‏FSH‏ و ‏پروژسترون در میانه فاز لوتئال (‏mid luteal phase‏) می باشد و یا یک هفته قبل از آغاز سیکل بعدی ‏باشد. 

بطور مثال روز 21 سیکل در زنانی که سیکل 28 روزه دارند. 

چرا که اگر تخمک گذاری انجام نشده باشد و جسم زرد تشکیل نشده باشد و پروژسترون توسط جسم زرد تولید نشده باشد ، پیغام مهار کننده آدنوهیپوفیز صادر نشده و آدنوهیپوفیز با بالا نگه داشتن FSH و LH تخمدان ها را وادار می کنند که عمل تخمک گذاری انجام شود.
 
اگر سیکل های یک خانم طولانی و غیر ‏قابل پیش بینی است (‏unpredictable‏) هفته ای یکبار اندازه گیری پروژسترون تا شروع سیکل بعدی ادامه ‏پیدا می کند. 

پروژسترون بالای ‌‎ 3 ng/mL‎نشان دهنده تخمک گذاری می باشد. ‏

دقت شود که بیمار 8 ساعت قبل از انجام آزمایش از ترکیبات بیوتین (ویتامین ‏B7‌‏ یا ویتامین ‏H‏ هم گفته می شود و در متابولیسم ‏کربوهیدراتها، چربی ها و اسیدهای آمینه به عنوان کوفاکتور آنزیمی رل مهمی دارد و همچنین در سنتز ‏ویتامین‌های‎ ‎ب۶‌‎ ‎و‎ ‎ب۱۲‌‎ ‎نقش دارد. بیوتین در‎ ‎غلات‎ ‎کامل،‎ ‎جگر، زردهٔ‎ ‎تخم مرغ‎ ‎و‎ ‎شیر‎ ‎پیدا می‌شود)، استفاده نکرده باشد. 

نکته: از آنجائیکه در بسیاری از آزمایشات هورمونی که به روش های ‏Closed‏ انجام می شود مثل روش الکتروکمی ‏لومینسانس آنتی بادی های مورد استفاده بوسیله بیوتین  نشاندار شده و به ‏عنوان واسطه اتصال آنتی بادی با میکروپارتیکل های مگنتیک پوشیده شده از استرپتاویدین جهت اتصال به فاز جامد ‏استفاده می شود. 

درصورت استفاده از مکمل های حاوی بیوتین با دوز بالای 5 میلی گرم در روز می تواند در تست ‏فوق تداخل ایجاد نماید (باید حداقل 8 ساعت از مصرف آن گذشته باشد). 

این تست نیاز به ناشتایی و یا آماده سازی ‏خاصی ندارد.

تا 5 روز در یخچال و تا یک ماه در فریزر منفی 20 درجه پایدار می باشد.‏


‏ ‏
‏1-2-‏  اندازه گیری ‏LH‏ در ادرار با استفاده از کیت های ‏Ovulation Predictor Kits (OPKs)‌‏ با قدرت بالای ‌‏90% قدرت تشخیص برای تخمک گذاری دارد. 

بطور نرمال افزایش شدید ‏LH‏ (‏LH surge‏) 36 ساعت ‏قبل از تخمک گذاری در سرم دیده می شود. 12 ساعت بعد از آن سطح ادراری ‏LH‏ هم افزایش یافته و توسط ‏این کیت قابل تشخیص است. 

هرچند در 5 الی 10 درصد افراد این تست جواب نداده و در نتیجه باید از افزایش ‏سطح ‏LH‏ در خون در روز 12 و 13 سیکل (از یک سیکل 28 روزه) برای اثبات وجود ‏LH surge‏ ‏استفاده نمود. 

مثبت بودن تست اگر بیشتر از 2 الی 3 روز طول بکشد نشانه آن است که به احتمال زیاد تخمک ‏گذاری صورت نگرفته و در نتیجه فیدبک منفی نرمالی که بعد از تخمک گذاری باید از تخمدان صادر شود ‌‏(در اثر کاهش شدید استروژن) صورت نگرفته و ‏LH ‌‏ (و همینطور ‏FSH‏) بالا باقی مانده تا تخمدان را برای ‏تخمک گذاری تحریک کند.‏

نکته1: بهترین زمان برای نمونه گیری ادراری بین 11 صبح و 3 بعد از ظهر است. 

معمولاً توصیه می شود برای انجام ‏این تست در ادرار، اولین روز بعد از تمام شدن خونریزی قاعدگی و بطور ممتد روزانه در یک ساعت خاص تا ‏زمان تخمک گذاری (اواسط سیکل قاعدگی) چک شود. ‏

نکته2: توجه شود که مثبت شدن این تست نشانه ای از ‏LH surge‏ در سرم (که لازمه تخمک گذاری است) می باشد، ‏اما به معنی اینکه حتماً تخمک گذاری انجام شده است نمی باشد. 
‏
نکته3: هر عاملی که باعث افزایش سطح ‏LH‏ شود می تواند باعث مثبت کاذب در این تست شود، نظیر: پلی کیستیک ‏سندرم، نارسایی تخمدان نابالغ (‏POF‏) و سنین بالای 40 سال. ‏

نکته4: داروهای افزایش دهنده ‏LH‏ نظیر ضد تشنج ها، کلومیفن، نالوکسان و اسپیرونولاکتون و همینطور داروهای ‏کاهندهLH‏ نظیر استروژن ها، پروژسترون ها، تستوسترون، دیگوگسین، ‏OCPها و فنوتیازین ها می تواند در نتایج ‏تست تداخل ایجاد کند.‏

‏-‏  افزایش پایدار ‏LH‏ و ‏FSH‏ در فاز لوتئال، نشانه آن است که فیدبک منفی نرمالی که بدنبال تخمک گذاری  از ‏تخمدان صادر می شود وجود ندارد و در نتیجه ‏LH‏ و ‏FSH‏ افزایش می یابد. ‏

‏-‏  زنانی که قاعدگی نامرتب دارند اندازه گیری گونادوتروپین ها (‏FSH‏ و ‏LH‏) توصیه می شود.‏

‏-‏  آمنوره ناشی از اختلال در تخمدان بصورت افزایش ‏FSH‏ و کاهش استرادیول مشاهده می شود. این افراد ‏برای درمان باید از اهداء تخمک (‏egg donation‏) استفاده نمایند.‏

‏-‏  آمنوره ناشی از اختلال در هایپوتالاموس بصورت کاهش ‏FSH‏ (ندرتاً نرمال) و کاهش استرادیول مشخص ‏می گردد. این افراد برای درمان باید از ترکیبات محرک گونادوتروپین با منشاء خارجی (‏exogenous‏) ‏استفاده نمایند.‏