4- چالش های آزمایشگاهی تشخیص ناباروری زنان - قسمت چهارم ‏(سیکل قاعدگی)

نکات مهم در سیکل های قاعدگی

چند نكته‎‏ مهم در ارتباط با یک سیکل قاعدگی طبیعی:‏
‏ ‏‎
‏-‏  دوره خونريزي 3 تا 7 روز به طول مي انجامد.‏
‎
‏-‏  روز نخست خونريزي، روز نخست چرخه قاعدگي محسوب مي گردد‎.‎
‏
‏-‏  در یک خانم طول فاز فولیکولار می تواند از یک سیکل تا سیکل بعدی تغییر کند ولی فاز لوتئال همیشه در ‏یک خانم در ‏سیکل های مختلف از لحاظ طول دوره تغییر نمی کند.‏

‏-‏  با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎اینکه ‌‎ ‏FSH‏ بر‎ ‎روي‎ ‎سلول‎ ‎هاي‎ ‎گرانولوزاي‎ ‎تخمدان‎ ‎و‎ ‎سلولهاي‎ ‎سرتولی‎ ‎بیضه‎ ‎اثر‎ ‎می‎ ‎کند بطور‎ ‎طبیعی،‎ ‎از‎ ‎‎ابتداي‎ ‎بلوغ‎ ‎افزایش‎ ‎می‎ ‎یابد‎ ‎و‎ ‎این‎ ‎اتقاق‎ 3 ‎تا‎ 4 ‎سال‎ ‎قبل‎ ‎از‎ ‎بالارفتن ‏LH‏ روي‎ ‎می دهد. ‌‎ ‏‎

‏-‏  با گذشت زمان ، تخمدان ها به طور فزآینده ای به تحریکات ‏FSH‏ و ‏LH‏ مقاوم تر می شوند.‏

‏-‏  این امر احتمال حاملگی را کم می کند، زیرا این هورمون ها برای آماده کردن موفقیت آمیز دیواره رحم ، جایی ‏که جنین ‏باید لانه گزینی کند ، ضروری هستند.‏

‏-‏  همزمان با رسیدن به حوالی یائسگی،‌ تخمدانها شروع به مقاومت در برابر هورمون‎  FSH ‎کرده و غده ‏هیپوفیز   ‏FSH‏ ‌‎ ‏‎بیشتری تولید کرده تا سطح استروژن را بالا نگه دارد، این حالت سبب سیکل قاعدگی نامرتب ‏شده و خونریزیهای سنگین و ‏غیرقابل پیش بینی در طول پریودها رخ می دهد.‏

‏-‏  بدون پاسخ تخمدانی مناسب ( یعنی افزایش تولید استروژن ) به این هورمون ها ، تخمک نمی تواند رشد کند و ‏تخمک ‏گذاری ماهیانه  منظم انجام نخواهد شد. اما مقادیر بیشتر ‏LH‏ و ‏FSH‏ ممکن است یک تخمک رسیده ‏تولید نکنند.‏

‏-‏  وقتی که تخمدان ها نمی توانند به ‏LH‏ و ‏FSH‏ پاسخ دهند و یا به ‏LH‏ و ‏FSH‏ پاسخ نمی دهند، سطــوح ‏استروژن و ‏پروژسترون نیز کاهش می یابد.‏

‏-‏  عدم وجود پریود در یک سال و سطح‎ FSH  ‎بالای ۳۰ تا ۴۰ واحد نمایانگر یائسگی می باشد، با توجه به ‏اینکه میزان ‌‎ ‏FSH  ‎در حوالی یائسگی نوسان دارد، یک نتیجه آزمایش ‏‎  FSHبرای تشخیص یائسگی کافی ‏نمی باشد.‏

‏-‏  ‏ در یائسگی و پس از آن ترشح گونادوتروپین ها بصورت اپیزودیک ادامه می یابد. با این حال سطح ‏FSH‏ ‏بالاتر از آن ‏چیزی است که طی دوره سیکل قاعدگی مشاهده می شود که احتمالاً به علت فقدان تولید ‏Inhibin‏ توسط سلولهای گرانولوزا ‏است (که مهار کننده فیدبکی تولید ‏FSH‏ می باشد).‏

‏-‏  هورمون‎ FSH ‎در زنانى که دچار کاهش توانايى تخمدان مى شوند زياد مى شود، اين امر در زنان چهل ساله ‏و همچنين ‏زنان جوانى که ذخيره تخمدانشان کاهش يافته است نيز مشاهده مى شود.‌‏

‏-‏  ‏ افزایش‎ ‎هورمون‎ ‎هاي ‏LH‏ ‌‏ و ‌‎ ‏FSHدر‎ ‎هیپوگنادیسم‎ ‎اولیه،‎ ‎آنورکیا،‎ ‎نارسایی‎ ‎گنادي،‎ ‎سندرم‎ ‎کلاین‎ ‎فیلتر،‎ ‎الکلیسم‎ ‎و‎ ‎اختگی‎ ‎دیده‎ ‎‎می‎ ‎شود،‎ ‎از‎ ‎آنجائیکه ‏LH‏ ‌‏ و ‌‎ ‏FSH‏ در‎ ‎غده‎ ‎هیپوفیز‎ ‎تولید‎ ‎می‎ ‎شوند، اندازه گیری آنها‎ ‎در افتراق‎ ‎علل‎ ‎نارسایی‎ ‎اولیه‎ ‎و‎ ‎ثانویه‎ ‎‎گنادي‎ ‎نیز کاربرد‎ ‎دارند‎‏.‌‏ ‌‎ ‏‎

‏-‏  ‏ از‎ ‎این‎ ‎دو‎ ‎هورمون‎ ‎براي‎ ‎بررسی‎ ‎علل‎ ‎ناتوانی جنسی،‎ ‎ژنیکوماستی،‎ ‎اختلالات‎ ‎قاعدگی‎ ‎از‎ ‎جمله‎ ‎اولیگومنوره،‎ ‎آمنوره‎ ‎و‎ ‎‎عقیمی‎ ‎در‎ ‎هر‎ ‎دو‎ ‎جنس نیز استفاده‎ ‎می‎ ‎شود‎.‎

‏-‏  ‏ سطح ‏FSH‏ در‎ ‎سندرم‎ ‎کلاین‎ ‎فیلتر‎ ‎و‎ ‎در‎ ‎بعضی‎ ‎موارد‎ ‎از‎ ‎بلوغ‎ ‎زودرس‎ ‎بالاست‎ ‎ولی‎ ‎اگر‎ ‎بلوغ‎ ‎زودرس به‎ ‎علت‎ ‎تومورهاي‎ ‎‎آدرنال‎ ‎یا‎ ‎هیپرپلازي‎ ‎مادرزادي‎ ‎آدرنال‎ ‎باشد‎ FSH ‎کاهش‎ ‎می‎ ‎یابد. ‏

‏-‏  بعضی از داروها مانند سایمتدین و لوودوپا باعث افزایش ‏FSH‏ و کورتیکواستروئیدها و قرص های ضد ‏بارداری باعث ‏کاهش نتیجه آن می شوند.‏

‏-‏  ‏ بطور کلی این دو هورمون در شرایطی که هورمونهای جنسی ساخته نمی شوند افزایش و در اختلال عملکرد ‏آدنوهیپوفیز ‏و نارسایی هیپوتالاموس کاهش می یابد.‏

‏-‏  ‏ وقتی یکی از این دو هورمون بالا و دیگری پایین باشد، احتمال وجود یک تومور هیپوفیزی تولید کننده یکی ‏از ‏گونادوتروپین ها مطرح می شود.‏

‏-‏  ‏ اندازه گیری ‏LH‏ و ‏FSH‏ در ادرار بچه هایی که دچار بلوغ زودرس هستند کمک کننده است زیرا در این ‏حالت سطح ‏سرمی آنها نرمال بوده در حالیکه میزان آنها در ادرار افزایش می یابد.‏

‏-‏  ‏ ‏LH‏ دارای یک ریتم شبانه روزی می باشد. ‏

‏-‏  بعضی‎ ‎از‎ ‎داروها‎ ‎مانند‎ ‎داروهاي‎ ‎ضد‎ ‎تشنج‎ ‎می‎ ‎توانند‎ ‎باعث‎ ‎افزایش ‏LH‏ شده و بعضی از داروها هم باعث ‏کاهش ‏LH‏ می ‏شوند نظیر استروژن، پروژسترون، تستوسترون و داروهای ضد حاملگی.‏

‏-‏  ‏24 الی 36 ساعت قبل از تخمک گذاری سطح ‏LH‏ در ادرار افزایش یافته و بعنوان معیاری جهت تعیین زمان ‏تخمک ‏گذاری مورد استفاده قرار می گیرد.‏

‏-‏  ‏ سطح خونی پروژسترون در فاز فولیکولار پایین بوده و در مرحله لوتئال افزایش یافته که دلیلی بر تخمک ‏گذاری بوده و ‏‏7-3 روز بعد از تخمک گذاری در غلظت حداکثر خودش بوده و تا 6-3 روز دیگر هم بالا مانده ‏و درست 24 ساعت قبل از ‏پایان پریود کاهش می یابد.‏

‏-‏  ‏ انتقال پروژسترون در خون، 18% توسط گلوبولین متصل شونده به کورتیزول (‏CBG‏) و 79% بصورت ‏متصل به ‏آلبومین و 3% آزاد می باشد.‏

‏-‏  ‏ هورمون ‏AMH‏ در تنظیم و تعادل اثر دوره ای‎ FSH ‎و ‏LH‏ ‌‏ در تخمدان و در نتیجه در تکامل و رسیدن ‏تخمک نقش دارد. ‏

‏-‏  زنان چاق، سطح ‏AMH‏ پایین تری نسبت به زنان همسن و هم نژاد خود دارند که علت آن نامشخص است.‏

‏-‏  یک خانم در سنین منتهی به یائسگی ، تخمک گذاری منظم اش باقی می ماند اما طول دوره سیکل بطور ‏پیشرونده کاهش ‏می یابد. ‏

‏- این پدیده ناشی از کاهش مدت زمان فاز فولیکولار (3-2 روز) می باشد بدون آنکه ‏تغییری در مدت زمان فاز لوتئال ‏صورت گیرد. یعنی تخمک گذاری زودتر صورت می گیرد. که ناشی از ‏سریعتر و زودتر بودن روند فولیکوژنزیز می باشد. ‏‏

‏-‏  با افزایش سن سطح ‏FSH‏ بصورت ویژه افزایش یافته بدون آنکه تغییری در سطح ‏LH‏ ایجاد شود ‌‏(‏monotropic FSH ‎rise‏). این افزایش بخصوص در مرحله اولیه فاز فولیکولار (از زمان شروع ‏قاعدگی تا زمان به پیک رسیدن ‏FSH‏ می باشد) ‏به همراه کاهش ‏Inhibin B‏ مشاهده می شود. ‏

‏- به پیک ‏رسیدن ‏FSH‏ هم در این زنان در مرحله اولیه فاز فولیکولار زودتر است (به احتمال زیاد روز دوم). احتمالاً ‏این ‏افزایش ‏FSH‏ برای بسیج و حفظ فانکشن نرمال فولیکول غالب است.‏


‏  ‏
علايم فيزيكي تخمك گذاري
‎‏ ‏
‏1- احساس درد و ناراحتي خفيف در ناحيه تحتاني شكم

‏2- افزايش اندك دماي بدن

‏3- افزايش ترشح موكوس در مهبل

‏4- افزايش ميل جنسي

‏5- ‌‎ ‏‎حساس شدن سينه ها


‎‏ ‏
عوامل موثر بر زمان تخمك گذاري
‎ ‎
‏1-‏  ‏ استرس

‏2-‏  ‏ بيماري

‏3-‏  ‏ تغيير و تحولات ناگهاني در سبك زندگي

‏- ‏ معمولا روز تخمك گذاري 16-12 روز (متوسط 14 روز) پيش از آغاز قاعدگي بعدي مي باشد.‏

‏-  پس از رهایی تخمك، 12 تا 24 ساعت فرصت دارد تا توسط اسپرم بارور شود.‏

‏-  براي جلوگيري از بارداري باید حداقل 5-4 روز قبل و 48-24 ساعت پس از تخمك گذاري از برقراري ‏رابطه جنسي ‏خودداري كرد. زیرا اسپرم قادر است 5-4 روز درون بدن زن زنده بماند.‏

‏-  براي اطمينان بيشتر باید از 6 روز قبل از تخمك گذاري و 3 روز پس از آن از برقراري رابطه جنسي ‏محافظت نشده ‏خودداري كرد‎. ‎