معرفی آزمایشات لازم برای تشخیص ناباروری مردان
تشخیص ناباروری در مردان شامل بررسیهای بالینی و انجام آزمایشهای مختلف است تا عملکرد و کیفیت اسپرم و دستگاه تولید مثل مردانه ارزیابی شود.
با برخی از مهمترین آزمایشها و روشهای تشخیصی برای ارزیابی ناباروری مردان را در این مطلب از آزمایشگاه نیلو آشنا شوید.
مهمترین آزمایشات برای تشخیص ناباروری مردان
مهمترین آزمایشات برای تشخیص ناباروری در مردان شامل آزمایش اسپرم، آزمایش عفونی و آزمایش پس از انزال میباشد.
1- آزمایش اسپرم (آنالیز مایع منی)
این تست اولین مرحله در ارزیابی ناباروری مردان به منظور شناسایی علل احتمالی ناباروری و تشخیص مشکلات مربوط به تولید و عملکرد اسپرم انجام میشود.
همینطور به عنوان ارزیابی موفقیت آمیز بودن عمل وازکتومی مورد استفاده قرار میگیرد.
موارد مهمی که باید در مورد آزمایش اسپرموگرام بدانیم، عبارتنداز:
مراحل آمادهسازی
قبل از گرفتن نمونه مايع مني رعايت نكات زير ضروري است:
- نمونه بايد در فاصله بين 2 الي 5 روز از آخرين انزال جمع آوری شود و مدت امساک جنسي (Duration of abstinence) حتمأ بايد به آزمايشگاه اعلام گردد. افزايش زمان امساك جنسي سبب افزايش حجم مايع مني و همچنين کاهش تحرك اسپرم میشود.
- چند روز قبل از آزمايش بيمار بايد از نوشيدن الكل خودداری نمايد.
- جهت ارزيابي اوليه اسپرماتوژنز در هر فرد، حداقل دو نمونه بايد آزمايش شود. فاصله زماني بين دو نمونه نبايد کمتر از 7 روز و بيشتر از 3 هفته باشد. بررسي حداقل دو نمونه جهت حذف تغييرات بيولوژيك، تغييرات ناشي از تكنيك جمع آوری نمونه و تغييرات ناشی از زمانهای مختلف امساک جنسی توصیه میگردد.
- به طور ايده آل نمونه بايد در محلي نزديك آزمايشگاه و به روش استمناء گرفته شود. در غير اينصورت نمونه بايد در منزل به روش استمناء گرفته شده و حداکثر طي 1 الي 1.5 ساعت به آزمايشگاه ارسال شود. به هنگام انتقال نمونه به آزمايشگاه نبايد هيچگونه شوك حرارتي ( اعم از گرما و يا سرما ) به نمونه وارد شود.
- اگر بيمار نتواند به روش استمناء نمونهگيري کند، فقط در صورت استفاده از کاندومهای Nonlubricant containing polymeric silicone ميتواند از آميزش جنسي براي گرفتن نمونه استفاده نمايد.
- جهت ارزيابي عمل وازکتومی، دو ماه بعد از عمل جراحی مايع منی بايد به طور ماهانه آزمايش گردد و روز قبل از اولين آزمايش، بيمار بايد 1 الي 2 بار انزال داشته باشد. زماني عمل موفقيت آميز در نظر گرفته ميشود که طی دو ماه متوالی هيچگونه اسپرمی چه در نمونه مستقيم و چه در نمونه سانتريفوژ شده مشاهده نشود.
- در این تست به طور کلی دو دسته از آیتم ها مورد بررسی قرار می گیرد یک سری آیتم های است که با چشم غیر مسلح بررسی می شوند و اصطلاحاً ماکروسکوپی گفته میشود و یک سری زیر میکروسکوپ بررسی میشود.
پارامترهای ماکروسکوپی شامل:
- زمان انحلال و یا سیالیت:
- ویسکوزیتهViscosity
- ظاهر Appearance
- PH
- حجم
پارامترهای میکروسکوپی شامل:
- تعداد اسپرم
- تحرک اسپرم
- شکلشناسی اسپرم
2- آزمایش هورمونی
بررسیهای هورمونی نقش مهمی در تشخیص ناباروری مردان دارند، زیرا هورمونها نقش کلیدی در فرآیند تولید و عملکرد اسپرم ایفا میکنند.
عدم تعادل هورمونی میتواند به کاهش تولید اسپرم یا اختلال در عملکرد آن منجر شود.
برخی از آزمایشهای هورمونی که معمولاً برای بررسی ناباروری مردان انجام میشوند، عبارتند از:
1-2-آزمایش تستوسترون (Total Testosterone)
- هدف: ارزیابی سطح هورمون تستوسترون، که هورمون اصلی مردانه است و برای تولید اسپرم ضروری است.
- جزئیات: تستوسترون پایین ممکن است به کاهش تولید اسپرم و مشکلات جنسی مانند کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ منجر شود.
- کاربرد: این آزمایش برای همه مردانی که مشکلات ناباروری دارند، بهویژه آنهایی که دارای علائم بالینی مانند کاهش میل جنسی یا ضعف در عملکرد جنسی هستند، انجام میشود.
2-2-آزمایش هورمون محرک فولیکولی (FSH)
- هدف: ارزیابی نقش FSH در تحریک بیضهها برای تولید اسپرم.
- جزئیات: سطوح بالای FSH نشاندهنده مشکل در عملکرد بیضهها و کاهش توانایی آنها برای تولید اسپرم است. سطوح پایین آن میتواند نشاندهنده مشکلات در هیپوتالاموس یا هیپوفیز باشد.
- کاربرد: این آزمایش برای تشخیص مشکلات مرتبط با تولید اسپرم بهویژه در مردانی که تعداد اسپرم کم یا آزواسپرمی دارند، استفاده میشود.
3-2-زمایش هورمون لوتئینی (LH)
- هدف: ارزیابی سطح LH که باعث تحریک تولید تستوسترون در سلولهای لایدیگ در بیضهها میشود.
- جزئیات: سطوح بالای LH ممکن است نشاندهنده کاهش عملکرد بیضهها باشد. سطوح پایین آن نشاندهنده مشکلات در هیپوتالاموس یا هیپوفیز است.
- کاربرد: برای بررسی تعامل میان هیپوفیز و بیضهها در تولید تستوسترون و اسپرم.
4-2-آزمایش پرولاکتین
- هدف: اندازهگیری سطح پرولاکتین که میتواند بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
- جزئیات: سطوح بالای پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی) میتواند باعث کاهش تولید تستوسترون و اختلالات جنسی، از جمله کاهش میل جنسی و ناباروری، شود.
- کاربرد: معمولاً زمانی که مرد علائم کاهش میل جنسی، مشکلات جنسی یا ناباروری همراه با تستوسترون پایین داشته باشد، این آزمایش انجام میشود.
5-2- آزمایش استرادیول
- هدف: اندازهگیری سطح استرادیول، نوعی از استروژن که در مردان هم وجود دارد و میتواند بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
- جزئیات: سطوح بالای استرادیول ممکن است تعادل هورمونی را به هم بزند و باعث کاهش تولید تستوسترون و مشکلات اسپرم شود. این مشکل ممکن است در مردانی که چاقی دارند یا مشکلات مربوط به تولید استروژن دارند، مشاهده شود.
- کاربرد: برای مردانی که سطوح بالای استروژن مشکوک است، این آزمایش توصیه میشود.
6-2- آزمایش هورمونهای تیروئیدی TSH (T3و T4)
- هدف: ارزیابی عملکرد غده تیروئید، که میتواند بر تولید و تحرک اسپرم تأثیر بگذارد.
- جزئیات: مشکلات تیروئیدی مانند کمکاری یا پرکاری تیروئید میتواند بر تعادل هورمونی و تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارد.
- کاربرد: زمانی که علائم اختلالات تیروئیدی یا عدم تعادل هورمونی وجود داشته باشد، این آزمایشات انجام میشود.
7-2- آزمایش هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)
- هدف: ارزیابی سطح این هورمون برای بررسی عملکرد هیپوفیز.
- جزئیات: استفاده از hCG برای تشخیص برخی اختلالات هیپوفیز و بررسی پاسخ بیضهها به آن میتواند به تعیین مشکل در تولید اسپرم کمک کند.
- کاربرد: در موارد خاصی که نیاز به بررسی دقیقتر عملکرد محور هیپوفیز-بیضه است.
8-2- آزمایش هورمون Anti-Müllerian (AMH)
- هدف: بررسی تولید هورمون AMH که از سلولهای سرتولی در بیضهها ترشح میشود و به ارزیابی ظرفیت تولید اسپرم کمک میکند.
- کاربرد: این آزمایش بیشتر در موارد خاص و برای ارزیابی دقیقتر عملکرد سلولهای بیضه انجام میشود.
9-2- آزمایش انسولین و سطح قند خون
- هدف: بررسی مقاومت به انسولین و دیابت که ممکن است بر ناباروری تأثیر بگذارد.
- جزئیات: مشکلات مرتبط با دیابت یا مقاومت به انسولین ممکن است تعادل هورمونی و تولید اسپرم را مختل کند.
- کاربرد: برای مردانی که مشکلات متابولیکی یا دیابت دارند.
تفسیر نتایج:
- تستوسترون پایین همراه با FSH وLH بالا میتواند نشاندهنده نقص اولیه در بیضهها باشد (هایپوگنادیزم اولیه).
- FSH وLH پایین همراه با تستوسترون پایین میتواند نشاندهنده مشکل در هیپوتالاموس یا هیپوفیز باشد (هایپوگنادیزم ثانویه).
- FSH بالا نشاندهنده کاهش عملکرد بیضهها است، در حالی که LH بالا نشاندهنده نقص در تولید تستوسترون است.
نتایج این آزمایشات به پزشکان کمک میکند تا منبع ناباروری را شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسب را ارائه دهند.
3- آزمایشهای ژنتیکی
بررسیهای ژنتیکی در ناباروری مردان اهمیت زیادی دارند، زیرا مشکلات ژنتیکی میتوانند یکی از عوامل اصلی ناباروری باشند.
این بررسیها میتوانند علتهای مختلفی مانند اختلالات کروموزومی، جهشهای ژنی، و ناهنجاریهای مولکولی را شناسایی کنند که بر تولید یا عملکرد اسپرم تأثیر میگذارند.
در زیر مهمترین آزمایشات و بررسیهای ژنتیکی برای ناباروری مردان توضیح داده شده است:
1-3- آزمایش کاریوتایپ
- هدف: بررسی ناهنجاریهای کروموزومی که میتواند علت ناباروری باشد.
- جزئیات: این آزمایش به تجزیه و تحلیل کروموزومهای فرد میپردازد تا ناهنجاریهای ساختاری یا عددی را شناسایی کند. یکی از شایعترین مشکلات کروموزومی در مردان نابارور، سندروم کلاینفلتر(XXY) است که باعث کاهش تولید اسپرم و مشکلات هورمونی میشود.
- کاربرد: این آزمایش برای مردانی که تعداد اسپرم بسیار کم (اولیگواسپرمی) یا عدم وجود اسپرم (آزواسپرمی) دارند، توصیه میشود.
2-3-آزمایش جهش ژن CFTR
- هدف: بررسی جهشهای ژن CFTR که با بیماری فیبروز کیستیک مرتبط است و میتواند باعث انسداد مجاری تولید مثل (مانند فقدان دوطرفه مادرزادی وازدفران) و در نتیجه آزواسپرمی انسدادی شود.
- جزئیات: در مردانی که بدون انسداد فیزیکی اسپرم تولید نمیکنند، این جهشها میتواند علت مشکل باشد.
- کاربرد: این آزمایش برای مردانی که دارای آزواسپرمی انسدادی بدون واریکوسل یا انسداد آشکار هستند، توصیه میشود.
3-3-آزمایش حذف در کروموزوم Y (Y-Chromosome Microdeletion)
- هدف: بررسی حذفهای میکروسکوپی در ناحیه AZF (Azoospermia Factor) از کروموزوم Y که مستقیماً بر تولید اسپرم تأثیر میگذارد.
- جزئیات: حذفهایی در ناحیه AZF میتواند باعث آزواسپرمی یا اولیگواسپرمی شدید شود. این حذفها به طور عمده در مردانی دیده میشود که مشکلات شدید در تولید اسپرم دارند.
- کاربرد: برای مردانی که تعداد اسپرمهای بسیار کم یا عدم وجود اسپرم در آنها مشاهده میشود.
4-3-آزمایش ژنتیک میتوکندریال
- هدف: بررسی جهشهای مرتبط با DNA میتوکندریال که میتواند بر تحرک اسپرم و عملکرد آن تأثیر بگذارد.
- جزئیات: چون میتوکندری نقشی کلیدی در تأمین انرژی اسپرم دارد، جهشهای DNA میتوکندریال میتوانند بر قدرت حرکت اسپرم و توانایی آن در رسیدن به تخمک تأثیر منفی داشته باشند.
- کاربرد: در مواردی که علائم مشکلات تحرک اسپرم بدون دلیل مشخص دیگر وجود داشته باشد.
5-3- آزمایش ژنتیک مولکولی پیشرفته
- هدف: بررسی ژنهای خاصی که میتوانند بر فرآیند تولید اسپرم تأثیر بگذارند.
- جزئیات: این نوع آزمایشها به بررسی جهشها و ناهنجاریهای ژنی میپردازد که ممکن است مستقیماً به عملکرد غیرطبیعی اسپرمها مربوط باشد.
- کاربرد: این نوع آزمایشها ممکن است در موارد پیچیدهتر یا زمانی که هیچ دلیل مشخصی برای ناباروری یافت نمیشود، توصیه شوند.
6-3- آزمایشات مربوط به سندرومهای خاص
- سندروم کلاینفلتر (Klinefelter Syndrome, XXY): مردان با این سندروم معمولاً دارای مشکلات تولید اسپرم و ناباروری هستند. تست کاریوتایپ برای تشخیص این سندروم استفاده میشود.
- سندروم کالمن (Kallmann Syndrome): مردانی که دچار این سندروم هستند، به دلیل کمبود گنادوتروپینهای هورمونی دچار اختلال در تولید اسپرم میشوند. بررسی ژنتیک میتواند جهشهای خاص در ژنهای مرتبط با این سندروم را شناسایی کند.
7-3- آزمایشات پیش از درمان IVF یا ICSI
در مواردی که زوجین برای درمان ناباروری به IVF (لقاح مصنوعی) یا ICSI (تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی) نیاز دارند، بررسیهای ژنتیکی میتواند به پیشبینی موفقیت درمان و احتمال بروز مشکلات ژنتیکی در نسل بعد کمک کند.
این آزمایشات به پزشکان کمک میکند تا علتهای ژنتیکی ناباروری را شناسایی کرده و در صورت امکان، درمانهای مناسب را پیشنهاد دهند یا راهکارهای دیگری مانند استفاده از اسپرمهای اهدایی را در نظر بگیرند.
4- سونوگرافی اسکروتوم (بیضه)
این روش برای بررسی ساختار بیضهها و پیدا کردن هرگونه مشکل ساختاری مانند واریکوسل (وریدهای واریسی در بیضه) که میتواند باعث ناباروری شود، به کار میرود.
5- بیوپسی بیضه
در صورتی که در آنالیز اسپرم تعداد اسپرمها بسیار کم باشد یا اسپرم وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک نیاز به نمونهبرداری از بافت بیضه برای بررسی وجود اسپرم در آن داشته باشد.
6- آزمایش آنتی بادی ضد اسپرم
آنتیبادیهای ضد اسپرم (Antisperm Antibodies یا ASA) یکی از عوامل موثر در ناباروری مردان هستند.
این آنتیبادیها توسط سیستم ایمنی بدن تولید میشوند و به اسپرمها حمله میکنند، که میتواند منجر به کاهش توانایی اسپرم در حرکت، نفوذ به تخمک و لقاح شود.
مکانیسم اثر آنتیبادیهای ضد اسپرم
آنتیبادیهای ضد اسپرم به بخشهای مختلف اسپرم از جمله سر، دم و میانه آن متصل میشوند. این آنتیبادیها به سه شکل مختلف بر روی اسپرم اثر میگذارند:
- کاهش تحرک اسپرم: آنتیبادیها میتوانند حرکت اسپرم را محدود کنند، که مانع رسیدن آنها به تخمک میشود.
- جلوگیری از اتصال به تخمک: حتی اگر اسپرم به تخمک برسد، آنتیبادیها میتوانند از چسبیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کنند.
- اختلال در لقاح: در صورت نفوذ اسپرم به تخمک، آنتیبادیهای ضد اسپرم ممکن است مانع از ترکیب ژنتیکی مناسب اسپرم و تخمک شوند.
7- آزمایشهای ارزیابی شکنندگی DNA اسپرم
ارزیابی شکنندگی DNA اسپرم یکی از مهمترین معیارهای بررسی کیفیت اسپرم در ناباروری مردان است.
شکستهای DNA در اسپرم میتوانند بر باروری تأثیر منفی بگذارند، حتی زمانی که سایر پارامترهای اسپرم مانند تعداد، حرکت، و مورفولوژی طبیعی به نظر برسند.
افزایش شکنندگی DNA اسپرم میتواند منجر به عدم موفقیت در لقاح، سقط جنین، و مشکلات ژنتیکی در جنین شود.
اهمیت بررسی شکنندگی DNA اسپرم
- کاهش توان باروری: مردانی با شکستهای DNA بیشتر، ممکن است مشکلاتی در باروری طبیعی داشته باشند.
- عدم موفقیت در درمانهای کمکباروری(ART) : یفیت پایین DNA اسپرم میتواند به شکست درمانهایی مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) و ICSI (تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی) منجر شود.
- سقطهای مکرر: شکستهای DNA اسپرم به عنوان یکی از عوامل افزایش ریسک سقطهای مکرر شناخته شده است.
8- آزمایشهای عفونی
برای بررسی وجود عفونتهایی که ممکن است بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارند (مانند عفونتهای پروستات یا سایر عفونتهای تناسلی).
9- آزمایش پس از انزال (Post-Ejaculatory Urinalysis)
در صورتی که پزشک مشکوک به "انزال معکوس" باشد، که در آن اسپرم به جای خروج از بدن به مثانه باز میگردد، این آزمایش انجام میشود.
با توجه به نتایج این آزمایشها، پزشک میتواند علت ناباروری را تشخیص داده و درمان مناسب را پیشنهاد دهد.
انجام آزمایشات تشخیص ناباروری مردان در آزمایشگاه نیلو
برای انجام تمامی آزمایشات تشخیص ناباروری در مردان میتوانید به آزمایشگاه نیلو واقع در تهران مراجعه نمایید.
ما با سابقه دیرینه فعالیت و بهرهگیری از کادری مجرب تمامی آزمایشات تشخیص ناباروی، تست سرطان، غربالگری نوزادان و ... را با ضریب دقت بالا برای مراجعین عزیز خود انجام خواهیم داد.
برای رزرو نوبت تنها کافی است تا با شماره 0218942تماس حاصل فرمایید.
-
انجام آزمایش پاپ اسمیر در دوران بارداری و پریودی
-
نحوه تشخیص سندرم داون در نوزاد و جنین
-
معرفی انواع آزمایشهای بارداری + تفسیر نتایج
-
مدیریت زنان باردار با کاریوتایپ نرمال جنین و سطح پایین PAPP-A در خون
-
مروری بر نکات جدید در مورد سافت مارکرهای سونوگرافی دوران بارداری
-
مروری بر نکات جدید غربالگری دوران بارداری
-
استریول غیر کونژوگه (unconjugated Estriol or uE3) و یا مارکر مرگ جنین
-
سندروم داون چیست؟ + تستهای تشخیصی سندروم داون
-
موارد افزایش AFP در بارداری (بروز شده)
-
کلیات غربالگری سه ماهه اول