آزمایش‌های تشخیص سرطان سینه کدامند؟ + نحوه انجام

سرطان‌های سینه و تخمدان جزو شایع‌ترین بدخیمی‌ها در بین جمعیت زنان می‌باشند.

تشخیص سرطان سینه به ‌منظور شناسایی زودهنگام این بیماری و افزایش شانس درمان مؤثر اهمیت زیادی دارد.

آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص و بررسی سرطان سینه وجود دارند که به‌ صورت ترکیبی از روش‌های تصویربرداری، آزمایش‌های بالینی و نمونه‌برداری انجام می‌شود.

در ادامه به مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیص سرطان سینه و نحوه انجام آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

آزمایشگاه نیلو مرکز تخصصی انجام آزمایش‌های پاپ اسمیر، ناباروری، تست ترومبوفیلی و ... است. در آزمایشگاه نیلو انواع آزمایش‌های ضروری برای تشخیص سرطان سینه با ضریب دقت بالا برای مراجعین عزیز انجام خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت خود درون آزمایشگاه نیلو تنها کافی است تا با کارشناسان ما به شماره 8942تماس حاصل فرمایید.

انواع آزمایش‌های تشخیص سرطان سینه

 انواع آزمایش‌های تشخیص سرطان سینه شامل ماموگرافی، سونوگرافی سینه، ام آر آی و ... می‌شوند.

1-      ماموگرافی  (Mammography)

ماموگرافی (Mammography) یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان است. این روش از تصاویر پرتویی برای بررسی بافت‌های داخلی سینه و شناسایی ناهنجاری‌ها، توده‌ها یا تغییرات غیرطبیعی استفاده می‌کند.

نحوه انجام ماموگرافی

1. آمادگی: در روز ماموگرافی، بیمار باید از پوشیدن لباس‌هایی با بالاتنه راحت و بدون زیورآلات فلزی مانند گردنبند یا سنجاق خودداری کند. بیمار معمولاً باید تا کمر برهنه شود.
   
   
2. فشرده‌سازی سینه: فرد مقابل دستگاه ماموگرافی می‌ایستد یا می‌نشیند. تکنسین سینه را بین دو صفحه پلاستیکی قرار می‌دهد که این صفحات سینه را به‌طور موقت و برای چند ثانیه فشرده می‌کنند. این فشرده‌سازی به ایجاد تصاویر واضح‌تر از بافت سینه کمک می‌کند.
   
   
3. تصویربرداری: از سینه در زاویه‌های مختلف تصاویر پرتویی تهیه می‌شود. ممکن است این روند برای هر سینه به‌طور جداگانه انجام شود.
   
   
4. مدت زمان: کل فرایند معمولاً کمتر از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

انواع ماموگرافی

1. ماموگرافی دو بعدی(2D Mammography):
   
   
• روش سنتی ماموگرافی است که از سینه در دو زاویه مختلف تصویر تهیه می‌کند. این نوع ماموگرافی برای غربالگری عمومی سرطان پستان استفاده می‌شود.

1. ماموگرافی سه‌بعدی(3D Mammography) و یا  (Tomosynthesis)
   
   
• در این روش، تصاویر پرتویی در چندین زاویه مختلف از سینه گرفته می‌شود و سپس به صورت سه‌بعدی بازسازی می‌شود. ماموگرافی سه‌بعدی دقت بیشتری دارد و به‌ویژه برای زنانی که دارای سینه‌های متراکم هستند، مفید است.

کاربردهای ماموگرافی در سرطان پستان:

1. غربالگری(Screening):
   
   

• ماموگرافی غربالگری به‌طور منظم برای زنانی که هیچ علامتی از سرطان پستان ندارند، توصیه می‌شود. این روش می‌تواند توده‌های کوچک و ناهنجاری‌ها را پیش از بروز علائم فیزیکی (مانند لمس توده در سینه) شناسایی کند.
  
  
• به‌طور کلی، زنان بالای ۴۰ سال توصیه می‌شود که سالانه یا هر دو سال یک‌بار ماموگرافی انجام دهند. برای زنانی که در معرض خطر بالای سرطان پستان هستند (مانند افرادی که سابقه خانوادگی دارند)، ممکن است غربالگری زودتر شروع شود.

1. تشخیص (Diagnostic Mammograph):
   
   

• این نوع ماموگرافی برای بررسی بیشتر توده‌های مشکوک، تغییرات در پوست یا ناحیه سینه، یا دیگر علائم سرطان پستان انجام می‌شود. در این روش، تصاویر بیشتری از زوایای مختلف گرفته می‌شود تا به بررسی دقیق‌تر توده یا ناهنجاری کمک کند.

2- پیگیری درمان

• پس از درمان سرطان پستان، ماموگرافی می‌تواند به بررسی پاسخ به درمان و تشخیص زودهنگام بازگشت بیماری کمک کند.

محدودیت‌ها و معایب ماموگرافی:

1. نتایج مثبت یا منفی کاذب:
   
   
• در برخی موارد، ماموگرافی ممکن است نتایج مثبت کاذب (تشخیص سرطان در حالی که سرطان وجود ندارد) یا منفی کاذب (عدم تشخیص سرطان) داشته باشد. این موضوع می‌تواند منجر به انجام آزمایش‌های اضافی یا نگرانی‌های غیرضروری شود.

1. تشخیص دشوار در سینه‌های متراکم:
   
   
• زنانی که بافت سینه‌های متراکمی دارند ممکن است با دقت کمتری از ماموگرافی بهره‌مند شوند، زیرا توده‌های سرطانی در این نوع بافت سخت‌تر قابل تشخیص است. برای این دسته از زنان، ماموگرافی سه‌بعدی یا سونوگرافی ممکن است مؤثرتر باشد.

1. قرارگیری در معرض اشعه:
   
   
• هر چند میزان اشعه‌ای که در ماموگرافی استفاده می‌شود بسیار کم است، اما قرارگیری مکرر در معرض اشعه می‌تواند خطرات کمی به همراه داشته باشد.

چه زمانی ماموگرافی انجام شود؟

• غربالگری منظم: معمولاً زنان بالای ۴۰ سال هر یک تا دو سال یک بار باید ماموگرافی انجام دهند. برای زنان با خطر بالاتر سرطان پستان، مانند افرادی که جهش‌های ژنتیکی  (مانند BRCA1 یا BRCA2) دارند یا سابقه خانوادگی سرطان پستان دارند، ممکن است پزشک غربالگری را زودتر یا با فواصل زمانی کمتر توصیه کند.
  
  
• در صورت مشاهده علائم: هر زمان که علائمی مانند لمس توده، تغییر در ظاهر یا بافت سینه، یا ترشحات غیرطبیعی از نوک سینه مشاهده شد، ماموگرافی تشخیصی باید انجام شود.

2-      سونوگرافی سینه (Breast Ultrasound)

سونوگرافی سینه(Breast Ultrasound) یکی از روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای بررسی بافت‌های داخل سینه استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه برای تشخیص توده‌ها و ناهنجاری‌های سینه و تمایز بین توده‌های جامد و کیست‌ها به‌کار می‌رود. سونوگرافی می‌تواند به عنوان مکمل ماموگرافی یا به عنوان روش اصلی تشخیصی در برخی موارد استفاده شود.

  کاربردهای سونوگرافی در سرطان سینه:

1-  تشخیص توده‌های سینه:

• سونوگرافی می‌تواند برای بررسی توده‌هایی که در معاینه بالینی یا ماموگرافی مشاهده شده‌اند، استفاده شود. این روش به پزشک کمک می‌کند که مشخص کند آیا توده جامد است (که می‌تواند نشانه سرطان باشد) یا کیست (کیسه‌ای پر از مایع).

2- بررسی سینه‌های متراکم:

• در زنانی که بافت سینه‌های متراکمی دارند، ماموگرافی ممکن است در تشخیص دقیق توده‌ها یا ناهنجاری‌ها ناکارآمد باشد. در این موارد، سونوگرافی به‌عنوان مکمل استفاده می‌شود تا دقت تشخیص افزایش یابد.

3- هدایت برای بیوپسی:

• در صورتی که بیوپسی از توده سینه لازم باشد، سونوگرافی می‌تواند برای هدایت دقیق سوزن بیوپسی به محل مورد نظر استفاده شود. این روش دقت را بالا برده و به پزشک کمک می‌کند نمونه مناسبی برای تشخیص جمع‌آوری کند.

4- ارزیابی گره‌های لنفاوی:

• سونوگرافی همچنین می‌تواند برای بررسی گره‌های لنفاوی زیر بغل (آگزیلاری) به‌کار رود. در صورت گسترش سرطان به گره‌های لنفاوی، این روش می‌تواند به تشخیص کمک کند.

5- پیگیری تغییرات مشکوک:

• اگر ماموگرافی یا معاینه فیزیکی تغییرات مشکوکی در سینه نشان دهد، سونوگرافی می‌تواند برای ارزیابی دقیق‌تر و تصمیم‌گیری درباره اقدامات بعدی مانند بیوپسی یا پیگیری طولانی‌مدت استفاده شود.

نحوه انجام سونوگرافی سینه:

1. آمادگی: سونوگرافی سینه نیاز به آمادگی خاصی ندارد. بیمار به پشت دراز می‌کشد و تکنسین ژلی را روی سینه اعمال می‌کند که به انتقال بهتر امواج صوتی کمک می‌کند.
   
   
2. تصویربرداری: تکنسین با استفاده از یک دستگاه پروب کوچک امواج صوتی را به داخل بافت سینه ارسال می‌کند. این امواج به صورت تصاویر بر روی صفحه نمایش بازتاب می‌شوند که توسط پزشک یا رادیولوژیست بررسی می‌شوند.
   
   
3. مدت زمان: این فرایند معمولاً حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و کاملاً بدون درد است.

مزایای سونوگرافی سینه:

1. غیرتهاجمی و بدون اشعه: برخلاف ماموگرافی، سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده نمی‌کند و هیچ خطر تابش اشعه ندارد، بنابراین برای زنان باردار یا کسانی که به هر دلیلی نمی‌توانند در معرض اشعه قرار بگیرند، گزینه مناسبی است.
   
   
2. مناسب برای زنان جوان: در زنان جوان‌تر که بافت سینه آن‌ها معمولاً متراکم‌تر است، سونوگرافی به‌عنوان روش اول یا مکمل ماموگرافی برای تشخیص توده‌ها استفاده می‌شود.
   
   
3. تشخیص دقیق کیست‌ها: سونوگرافی به‌طور خاص برای تشخیص کیست‌ها از توده‌های جامد مؤثر است، که در ماموگرافی ممکن است به‌طور دقیق قابل تمایز نباشند.

محدودیت‌های سونوگرافی سینه:

1. عدم شناسایی تمام تومورها: سونوگرافی ممکن است همه توده‌های سرطانی را شناسایی نکند، به‌ویژه تومورهای کوچک‌تر که به‌سختی قابل مشاهده هستند. به همین دلیل اغلب به‌عنوان مکمل ماموگرافی استفاده می‌شود.
   
   
2. نیاز به تخصص بالا در تفسیر: کیفیت نتایج سونوگرافی بستگی به مهارت رادیولوژیست دارد، و ممکن است در برخی موارد توده‌های مشکوک به اشتباه تشخیص داده شوند.
   
   
3. عدم غربالگری عمومی: سونوگرافی معمولاً به‌عنوان روش غربالگری عمومی توصیه نمی‌شود، زیرا ماموگرافی در تشخیص زودهنگام سرطان پستان مؤثرتر است. سونوگرافی بیشتر برای بررسی موارد مشکوک استفاده می‌شود.

کاربرد سونوگرافی نسبت به ماموگرافی:

• سونوگرافی برای ارزیابی دقیق‌تر توده‌های مشکوک و برای تمایز بین کیست‌های ساده و توده‌های جامد مفید است، اما برای غربالگری عمومی به‌کار نمی‌رود.
  
  
• ماموگرافی ابزار اصلی غربالگری سرطان سینه است و می‌تواند توده‌ها و ناهنجاری‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کند. با این حال، در سینه‌های متراکم یا زمانی که توده‌ای یافت شود، سونوگرافی به‌عنوان مکمل ماموگرافی استفاده می‌شود.

3-      ام‌آر‌آی سینه  (Breast MRI)

تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) یک روش دقیق‌تر برای ارزیابی سرطان سینه است که معمولاً در موارد خاص استفاده می‌شود.

نحوه انجام:

 فرد درون دستگاه MRI قرار می‌گیرد و از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از سینه استفاده می‌شود. این روش ممکن است نیاز به تزریق ماده حاجب داشته باشد.

کاربرد:

بیشتر برای بررسی زنانی که در معرض خطر بالای سرطان سینه هستند یا برای ارزیابی دقیق‌تر پس از تشخیص اولیه سرطان استفاده می‌شود. همچنین برای بررسی اندازه تومور و شناسایی گسترش احتمالی به سایر قسمت‌ها کاربرد دارد.

4-      بیوپسی سینه  (Breast Biopsy) 

بیوپسی روشی است که در آن نمونه‌ای از بافت مشکوک سینه برداشته شده و تحت بررسی پاتولوژیک قرار می‌گیرد.

نحوه انجام:

انواع مختلف بیوپسی وجود دارد:

• بیوپسی سوزنی(Needle Biopsy): سوزن باریکی به داخل توده یا ناحیه مشکوک فرو می‌رود تا نمونه‌ای از سلول‌ها جمع‌آوری شود.
  
  
• بیوپسی جراحی(Surgical Biopsy): یک برش کوچک ایجاد می‌شود و بخش یا تمام توده برای بررسی خارج می‌شود.
  
  
• بیوپسی با هدایت تصویربرداری: سونوگرافی یا ماموگرافی برای هدایت سوزن به محل دقیق استفاده می‌شود.

کاربرد:

این آزمایش برای تشخیص قطعی سرطان استفاده می‌شود و نوع و درجه سلول‌های سرطانی را مشخص می‌کند.

5-     آزمایش هورمونی و گیرنده‌ها  (Hormone Receptor Tests)

بایومارکرها (Biomarkers) در سرطان پستان نقش حیاتی در تشخیص، پیش‌بینی پیش‌آگهی و انتخاب روش‌های درمانی دارند. این نشانگرهای زیستی می‌توانند شامل مولکول‌های پروتئینی، ژنتیکی، یا متابولیکی باشند که در تومور یا در مایعات بیولوژیکی بدن مانند خون یافت می‌شوند.

در سرطان پستان، بایومارکرها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: بایومارکرهای پیش‌آگهی(prognostic biomarkers)  که نشان‌دهنده شدت یا پیشرفت بیماری هستند، و بایومارکرهای پیش‌بینی‌کننده(predictive biomarkers)  که واکنش به درمان‌های خاص را پیش‌بینی می‌کنند.

بایومارکرهای مهم در سرطان پستان:

5-1-  گیرنده‌های هورمونی  (Hormone Receptors)  

• گیرنده استروژن(ER):
  
  
• نقش: اگر سلول‌های سرطانی دارای گیرنده‌های استروژن باشند، رشد تومور تحت تأثیر این هورمون قرار می‌گیرد. حضور گیرنده استروژن نشانه‌ای از پاسخ مثبت به درمان‌های هورمونی مانند تاموکسیفن یا مهارکننده‌های آروماتاز است.
  
  
• کاربرد بالینی: وجود ER به عنوان یک بایومارکر پیش‌بینی‌کننده مهم است، زیرا بیماران ER مثبت به درمان‌های ضد استروژن پاسخ می‌دهند.

• گیرنده پروژسترون(PR):
  
  
• نقش:مانند ER، گیرنده پروژسترون نیز نشانه‌ای از وابستگی تومور به هورمون‌ها است. اگر PR مثبت باشد، احتمالاً درمان‌های هورمونی مؤثر خواهند بود.
  
  
• کاربرد بالینی: PR به‌عنوان یک بایومارکر پیش‌آگهی نیز عمل می‌کند، چرا که نشان‌دهنده رشد آهسته‌تر تومور است.

2-5-   HER2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2)

نقش: HER2 یک پروتئین سطح سلولی است که در برخی از تومورهای سرطان پستان بیش از حد تولید می‌شود و باعث افزایش رشد سلولی و تهاجم سرطان می‌گردد.

• کاربرد بالینی: سرطان‌های HER2 مثبت معمولاً به سرعت رشد می‌کنند و پیش‌آگهی ضعیف‌تری دارند. با این حال، داروهای هدفمند مانند تراستوزوماب (Herceptin) و پرتوزومب (Perjeta) که گیرنده HER2 را مهار می‌کنند، در درمان این بیماران بسیار مؤثر هستند.

3-5-  شاخص پرولیفراسیون سلولی(Ki-67)

• نقش: Ki-67 یک پروتئین است که میزان تقسیم سلولی را اندازه‌گیری می‌کند. در سرطان پستان، سطح بالای Ki-67 نشان‌دهنده رشد سریع‌تر تومور است.
  
  
• کاربرد بالینی: از Ki-67 برای پیش‌بینی پاسخ به شیمی‌درمانی و بررسی شدت بیماری استفاده می‌شود. همچنین، به‌عنوان بایومارکر پیش‌آگهی در نظر گرفته می‌شود؛ سطوح بالاتر Ki-67 معمولاً با پیش‌آگهی ضعیف‌تر همراه است.

 5-4-   بایومارکرهای ژنتیکی:

میزان قابل توجهی (حدود 5 تا 10 درصد) از سرطان های سینه و تخمدان وراثتی بوده و مستقیما توسط به ارث رسیدن یک ژن آسیب دیده ایجاد می شوند.

در این بین دو ژن BRCA1 و BRCA2 مجموعا بروز حدود یک چهارم از کل موارد وراثتی را به خود اختصاص می دهند.

از اینرو یکی از بررسی هایی که اکیدا به خانواده های درگیر با سرطان سینه و تخمدان توصیه می شود انجام آزمایش ژنتیک برای این دو ژن هست.

•  BRCA1  و BRCA2:
  
  
  
• نقش:این ژن‌ها مسئول ترمیم DNA هستند و جهش‌های ارثی در آن‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را افزایش می‌دهد.
  
  
• کاربرد بالینی:زنان حامل این جهش‌ها ممکن است نیاز به غربالگری زودهنگام و مکرر داشته باشند یا حتی برای پیشگیری از سرطان جراحی‌های پیشگیرانه مانند ماستکتومی توصیه شود.

• PIK3CA:
  
  
• نقش:این ژن با تولید آنزیمی به نام phosphatidylinositol-4,5-bisphosphate 3-kinaseکه به آن PI3K گفته می شود، مسئول تنظیم مسیر رشد سلولی است و جهش در آن می‌تواند منجر فعالیت بیش از حد این آنزیم شده و در نتیجه منجر به رشد ناهنجار سلول‌های سرطانی شود.
  
  
• کاربرد بالینی:جهش PIK3CA در برخی از سرطان‌های پستان دیده می‌شود و مهارکننده‌های PI3K (مانند آلیپسیب) می‌توانند برای درمان بیماران دارای این جهش مؤثر باشند.

5-5-   PD-L1 (Programmed Death-Ligand 1)

• نقش : PD-L1 پروتئینی است که توسط سلول‌های سرطانی برای مهار پاسخ ایمنی بدن، مهار فراخوان سلولهای ایمنی به محل تومور و افزایش تحمل نسبت به سلولهای توموری می شود تولید می‌شود. این مکانیسم در شرایط طبیعی برای جلوگیری از حملات خود ایمنی به کار می‌رود، اما سلول‌های سرطانی از آن سوءاستفاده می‌کنند تا از سیستم ایمنی بدن فرار کرده و به رشد خود ادامه دهند.
  
  
• کاربرد بالینی: در سرطان پستان، به‌ویژه در نوع سه‌گانه منفی (Triple-negative breast cancer)، PD-L1 به‌عنوان بایومارکر پیش‌بینی‌کننده برای درمان با مهارکننده‌های ایمنی مانند آتزولیزوماب (Atezolizumab) استفاده می‌شود.

6-5-  سایر بایومارکرها:

• CA 15-3  و  CA 27.29 :
  
  
• این بایومارکرها پروتئین‌هایی هستند که در برخی از بیماران مبتلا به سرطان پستان افزایش می‌یابند و می‌توانند برای پایش پاسخ به درمان یا تشخیص عود بیماری استفاده شوند.

کاربردهای بالینی بایومارکرها در سرطان پستان:

1. انتخاب درمان مناسب:  بایومارکرها به پزشکان کمک می‌کنند تا درمان‌های هدفمند را انتخاب کنند. مثلاً بیماران HER2  مثبت از درمان‌های هدفمند HER2 بهره‌مند می‌شوند.
   
   
2. پیش‌آگهی: بایومارکرهایی مانند Ki-67 و ER/PR برای تعیین پیش‌آگهی و خطر بازگشت سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
   
   
3. پایش بیماری: برخی بایومارکرها، مانند CA 15-3، می‌توانند در طول درمان یا پس از درمان برای ارزیابی پاسخ بیمار و پایش عود بیماری به‌کار روند.

جمع‌بندی

بایومارکرها در سرطان پستان به‌عنوان ابزارهای کلیدی در تشخیص و درمان شخصی‌سازی شده عمل می‌کنند.

با استفاده از بایومارکرها، پزشکان می‌توانند تصمیمات بهتری در مورد درمان، پیش‌آگهی و پایش بیماری اتخاذ کنند.

این پیشرفت‌ها باعث شده که درمان سرطان پستان به‌طور قابل توجهی هدفمندتر و مؤثرتر شود.

در کل آزمایش‌های تشخیصی سرطان سینه از تصویربرداری تا نمونه‌برداری و آزمایش‌های ژنتیکی همگی نقش مهمی در شناسایی زودهنگام و مؤثر سرطان سینه دارند.

هر کدام از این آزمایش‌ها بسته به شرایط و سابقه بیمار می‌تواند توسط پزشک توصیه شود.

شناسایی زودهنگام سرطان سینه از طریق این آزمایش‌ها می‌تواند به درمان مؤثر و افزایش شانس بهبودی منجر شود.