بررسی سلامت جنین با تست‌های ارزیابی

سلامت جنین، مبحث مهمی است که هر مادر بارداری را درگیر خود می‌کند. مادر همواره نگران است که آیا همه چیز خوب پیش می‌رود؟ فرزندش سالم است؟ به‌راستی دنیای درون رحم، پر از رمز و رازهایی است که تا پیش از تولد نمی‌توان با چشم دید، اما خوشبختانه روش‌های معتبری وجود دارد که می‌توان از سلامت این دنیای کوچک اطمینان حاصل کرد. تست‌های ارزیابی سلامت جنین، می‌توانند نگاهی دقیق‌تر به رشد و وضعیت جنین بیندازند و آرامش خاطر بیشتری برای مادر فراهم کنند. اما این بررسی‌ها چه هستند و چرا اهمیت دارند؟ در ادامه، با آن‌ها آشنا خواهید شد.

آزمایشگاه نیلو، مرکز تخصصی مسائل مربوط به سلامت بانوان و غربالگری جنین و نوزادان می‌باشد که پروتکل های مختلف مربوط به دوران بارداری را با ضریب دقت بسیار بالا انجام معیارهای انتخاب بهترین مرکز سونوگرافی سلامت جنین شامل تجربه پزشکان، نظرات بیماران قبلی و امکانات مرکز می‌شود.

مهم‌ترین تست‌های ارزیابی سلامت جنین

دراین قسمت لیستی از مهم‌ترین تست‌های ارزیابی سلامت جنین را در اختیار شما می‌گذاریم:

آزمایش‌های غربالگری ژنتیکی

تصور برخی از ما این است که اگر به تغذیه و مراقبت‌های بارداری توجۀ لازم داشته‌باشیم، سلامت جنین، تضمین شده‌است! البته نمی‌توان اهمیت این مسئله را کتمان کرد. اما؛ سلامت جنین به مسائل دیگری همچون مشکلات ژنتیکی نیز وابسته است که خوشبختانه، برخی از آن‌ها را می‌توان پیش از تولد شناسایی کرد. این آزمایش‌ها به والدین کمک می‌کنند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری برای آینده فرزندشان بگیرند. اما این تست‌ها چطور انجام می‌شوند و چه کمکی می‌کنند؟

اگر شما یا همسرتان سابقه یک بیماری ژنتیکی دارید، یا قبلاً فرزندی با مشکلات ژنتیکی داشته‌اید، پزشک ممکن است آزمایش‌های غربالگری را توصیه کند.

تست‌های غربالگری می‌توانند بیماری‌های همون موارد زیر را تشخیص دهند:

1. فیبروز کیستیک
2. دیستروفی عضلانی دوشن
3. هموفیلی A
4. بیماری کلیوی پلی‌کیستیک
5. آنمی داسی‌شکل
6. تای‌ساکس
7. تالاسمی.

روش‌های مختلفی برای بررسی این مشکلات وجود دارد، که عبارت‌اند از:

• آزمایش (AFP آلفافیتوپروتئین)
• آمنیوسنتز
• نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS)
• آزمایش سل‌فری DNA جنینی
• نمونه‌گیری از خون بند ناف
• سونوگرافی.

آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه اول بارداری

غربالگری جنین در سه‌ ماهه اول کمک می‌کند تا خطر برخی مشکلات مادرزادی که ممکن است، سلامت جنین را تهدید کند، بررسی شود. این تست‌ها شامل سونوگرافی و آزمایش خون مادر هستند. جزئیات آزمایش غربالگری سه‌ماه اول بارداری عبارت‌است از:

سونوگرافی برای بررسی ضخامت پشت گردن جنین (NT)

 با کمک سونوگرافی NT می‌توان ضخامت پشت گردن جنین را بررسی کرد. اگر این ناحیه ضخیم‌تر از حد طبیعی باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کروموزومی باشد.

سونوگرافیNB برای بررسی استخوان بینی جنین

در برخی نوزادان با اختلالات کروموزومی، مثل سندرم داون، استخوان بینی دیده نمی‌شود. این بررسی بین هفته‌های 11 تا 13 بارداری انجام می‌شود.

آزمایش خون مادر

در آزمایش خونی که در غربالگری اول برای بررسی سلامت جنین از مادر گرفته می‌شود، 2 فاکتور مهم پروتئین PAPP-A و سطح هورمون Hcg مورد بررسی قرار می‌گیرد:

• سطح غیرطبیعی پروتئین PAPP-A که جفت در اوایل بارداری تولید می‌کند، نیز می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کروموزومی باشد.
• مقدار غیرطبیعی هورمون hCG هم ممکن است خطر برخی ناهنجاری‌های کروموزومی را افزایش دهد.

ترکیب این آزمایش‌ها می‌تواند احتمال سندرم داون، تریزومی 13 و تریزومی 18 را بررسی کند. اگر نتایج غیرطبیعی باشد، توصیه می‌شود از مشاورۀ ژنتیک کمک بگیرید و آزمایش‌های دقیق‌تر همچون آمینوسنتز؛ نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS)، سل فری DNA جنینی یا سونوگرافی انجام دهید.

• نمونه‌برداری از پرزهای جفتی یا CVS

در این آزمایش تهاجمی تکه‌هایی از جفت توسط پزشک برداشته می‌شود. این تست در هفته‌ی 12 تا 10 بارداری، به 2 صورت شکمی یا واژینال انجام می‌شود و عوارضی همچون گرفتگی عضلات و لکه‌بینی دارد. البته در موارد نادری موجب سقط جنین نیز می‌شود.

• آزمایش سل فری (Cell Free)

از مادر یک آزمایش خون برای بررسی DNA جنین گرفته می‌شود. در این آزمایش قطعات کوچکی از DNA جنین که آزادانه توی خون مادر هستند را بررسی می‌کنند تا احتمال وجود برخی اختلال‌های کروموزومی همچون تریزومی 13، تریزومی 18 و سندروم داون را مشخص کنند.

آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه دوم بارداری

در سه‌ماهه دوم، آزمایش‌های غربالگری دیگری برای بررسی سلامت جنین و تشخیص احتمال برخی مشکلات ژنتیکی یا نقص‌های مادرزادی انجام می‌شود. این آزمایش‌ها که به آن‌ها مارکرهای چندگانه نیز می‌گویند، معمولاً بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری (بهترین زمان ۱۶ تا ۱۸) انجام می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• آزمایشAFP آلفافیتوپروتئین

این پروتئین توسط کبد جنین تولید شده و وارد خون مادر می‌شود. مقدار غیرطبیعی آن می‌تواند نشان‌دهنده مواردی مثل:

1. اشتباه در محاسبه سن بارداری
2. نقص در دیواره شکم جنین
3. سندرم داون یا سایر مشکلات کروموزومی
4. نقص لوله عصبی باز «اسپینا بیفیدا»
5. دوقلویی، چون چند جنین این پروتئین را تولید می‌کنند
   • هورمون استریول

هورمونی که جفت تولید می‌کند و می‌توان آن را در خون یا ادرار مادر اندازه‌گیری کرد و سلامت جنین را با آن مورد بررسی قرار داد.

• Inhibinو Hcg

2 هورمون هستند که توسط جفت تولید می‌شوند و سطح غیرطبیعی آن‌ها ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کروموزومی در جنین باشد.

اگر نتایج آزمایش‌ها غیرطبیعی باشد، پزشک بررسی‌های بیشتری پیشنهاد می‌دهد. معمولا سونوگرافی برای بررسی رشد جنین و سلامت ستون فقرات انجام می‌شود. در بعضی موارد، آمنیوسنتز برای تشخیص دقیق‌تر لازم است.

نکته: پاسخ تست‌های غربالری، %100 درست نیست و ممکن است که پاسخ آزمایشتان مثبت باشد، اما خطری سلامت جنین را تهدید نکند و برعکس! انجام هر دو آزمایش‌های سه‌ماهه اول و دوم، موجب بررسی و تشخیص دقیق‌تر مشکلاتی همچون سندرم داون در جنین خواهد شد.

• آزمایش آمینوسنتز

این آزمایش هفته 20 تا 15 بارداری و با هدف ارزیابی ناهنجاری‌های ژنتیکی مثل سندروم داون و اسپینابیفیدا انجام می‌شود. در این روش مقداری از مایع آمنیوتیک اطراف جنین از رحم خارج شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. بهترین زمان انجام آن، هفته‌های 18 تا 15 است.

سونوگرافی سه‌ماه دوم بارداری

در کنار آزمایش‌های غربالگری که در این سه‌ماه انجام می‌شود، سونوگرافی به‌نام «سونوگرافی آنومالی» (Anatomy Scan)  یا «سونوگرافی تفصیلی» نیز برای سلامت جنین از مادر گرفته می‌شود. در این سونوگرافی که بین هفته‌های 18 تا 22 انجام می‌شود، موارد زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:

بررسی ساختار بدن جنین

در سونوگرافی آنومالی، تشکیل دقیق اندام‌ها و ارگان‌های اصلی بدن جنین مثل مغز، قلب، ستون فقرات، کلیه‎ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بررسی رشد و اندازه‌گیری قسمت‌های مختلف بدن جنین

قسمت‌های مختلف بدن جنین اندازه‌گیری می‌شود و با استاندارد رشد مقایسه می‌گردد.

وضعیت جفت و مایع آمنیوتیک

محل قرارگیری جفت ارزیابی می‌شود و حجم مایع آمنیوتیک مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سونوگرافی تفصیلی به والدین و پزشکان اطلاعات مهمی درباره‌ی سلامت و رشد جنین می‌دهد و در صورت تشخیص ناهنجاری، امکان برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب را فراهم می‌کند.

غربالگری گلوکز در سه‌ماه دوم بارداری

نکتۀ بعدی، انجام آزمایش غربالگری به منظور بررسی وضعیت مادر و جنین از لحاظ دیابت بارداری است. این آزمایش در هفته‌های 24 تا 28 بارداری از مادر گرفته می‌شود.

مراحل انجام آزمایش غربالگری گلوکز

1. آزمایش گلوکز (CGT)

مادر باردار محلولی حاوی 50 گرم گلوکز را می‌نوشد و یک ساعت بعد سطح قند خونش مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر سطح آن بالاتر از حد طبیعی باشد، مرحلۀ بعدی انجام می‌شود.

1. آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)

در این آزمایش مادر باردار ابتدا یک آزمایش خون ناشتا می‌دهد. سپس محلولی حاوی 75 یا 100 گرم گلوکز به او می‌دهند تا به‌صورت محلول در آب مصرف کند. پس از آن سطح قند خون مادر در فواصل زمانی مشخص معمولا 1، 2 و 3 ساعت مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر حداقل 2 مورد از نتایج، بالاتر از اندازۀ طبیعی یا نرمال باشد، مادر دچار دیابت دوران بارداری شده‌است.

عوارض دیابت بارداری چیست؟

• زایمان زودرس
• وزن بالای نوزاد
• مشکلات در زایمان
• مادرانی که دچار دیابت بارداری می‌شوند، پس از زایمان، در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند و باید به‌طور منظم قند خون‌شان مورد بررسی قرار بگیرد.

آزمایش‌های غربالگری سه‌ماه سوم بارداری

آزمایش‌های غربالگری در سه‌ماهه سوم بارداری، برای اطمینان از سلامت مادر و جنین از هفته ۲۷ بارداری تا زمان زایمان انجام می‌شوند و شامل مواد زیر هستند:

• آزمایش استرپتوکوک گروه B: «آزمایش استرپتوکوک گروه B» بین هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ بارداری انجام می‌شود تا وجود باکتری استرپتوکوک گروه B در دستگاه تناسلی مادر بررسی قرار بگیرد. در صورت مثبت‌بودن آزمایش، پزشک در زمان زایمان، برای آن‌که این باکتری از مادر به نوزاد منتقل نشود، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
• آزمایش خون و ادرار: این آزمایش‌ها برای بررسی کم‌خونی، سطح گلوکز خون و دیابت بارداری، پروتئین در ادرار انجام می‌شود تا سلامت مادر مورد بررسی قرار بگیرد.
• سونوگرافی سه‌ماه سوم: در این سونوگرافی، رشد جنین، موقعیت جفت، میزان مایع آمنیوتیک و وضعیت قرارگیری جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد تا برنامه‌ریزی برای زایمان انجام شود.
• تست بدون استرس (NST): در این تست وضعیت ضربان قلب جنین و حرکات جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تست در بارداری‌های پرخطر و یا مواقعی‌که حرکات جنین کاهش پیدا کرده‌است، انجام می‌گردد.
• پروفایل بیوفیزیکال (BPP): این تست ترکیبی از NST و سونوگرافی است و در آن حرکات بدن، تنفس، تون عضلانی جنین و میزان مایع آمنیوتیک مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

و اما سخن آخر

سلامت جنین در دوران بارداری یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های مادران است. خوشبختانه، با انجام تست‌های غربالگری و ارزیابی‌های پزشکی، می‌توان بسیاری از مشکلات احتمالی را پیش از تولد شناسایی کرد و از سلامت مادر و نوزاد اطمینان حاصل کرد.

نکتۀ مهمی که در این رابطه باید به آن دقت شود، انجام تمامی آزمایش‌ها در یک مرکز معتبر و مجهز همچون آزمایشگاه نیلو است. این مرکز با استفاده از تجهیزات جدید و مدرن و تیمی متخصص و باتجربه، قادر است تمامی آزمایش‌های غربالگری و سلامت جنین را در زمان اندک و با دقت بالا برای شما انجام دهد. بنابراین اگر باردار هستید و به سلامت خود و جنین‌تان اهمیت می‌دهید، همین حالا با ما برای انجام تست‌های بارداری و غربالگری تماس بگیرید.