بیماری های طیف نونان Noonan Spectrum Disorders و یا RASopathy disorders
بیماری های طیف نونان Noonan Spectrum Disorders و یا RASopathy disorders
- سندرم نونان یا نشانگان نونان یک بیماری مادرزادی اتوزومال غالب است.
- ۸۵٪ مبتلایان به نشانگان نونان دچار نقائص قلبی عروقی هستند. بیماران اغلب درجاتی از عقب ماندگی ذهنی، اختلالات اسکلتی و چهره، اختلال انعقاد خون، کوتاهی قد، پره گردنی، گوشهای پایین و گاه سینه قیفیشکل نیز دارند.
این بیماری اولین بار توسط ژاکلین نونان پزشک آمریکایی توصیف شد.
به آن اختلالات راسوپاتی (RASopathy disorders) هم می گویند.
بیماری RD جزو دسته بیماریهای رشدی بوده و ناشی از وجود موتاسیون هایی در رده های سلولی جنینی و یا germline می باشد.
این موتاسیون در آنزیمها و پروتئین های کد کننده مسیر Ras/mitogen-activated protein kinase (MAPK) pathway ایجاد شده و یک طیف گسترده ای از بیماریها که ممکن است از نظر خصوصیات ظاهری شبیه هم باشند را ایجاد کنند.
این بیماریها عبارتند از:
- Neurofibromatosis type 1,
- Noonan syndrome,
- Noonan syndrome with multiple lentigines (NSML) also known as LEOPARD syndrome,
- capillary malformation–arteriovenous malformation syndrome,
- Costello syndrome,
- cardio-facio-cutaneous syndrome (CFCS),
- and Legius syndrome.
این مسیر رل مهمی در تنظیم سیکل سلولی و رشد و تمایز سلولی، پیری (senescence) و تمام فرآیندهای حیاتی بدن دارد.
بنابراین اختلال در این مسیر طیف بزرگی از اختلالات را در جنین و نوزاد و سنین بالاتر ایجاد می کند.
توجه شود که تغییرات این مسیر رل مهمی در ایجاد کانسر دارد و امروزه مطالعات زیادی بعنوان یک هدف درمانی در بدخیم ها مورد استفاده قرار می گیرد.
شیوع
سندرم نونان تقریبا بیماری رایجی در بین کودکان تازه متولد شده است.
به طور کلی از هر 1000-2500 نفر کودکی که متولد می شود یک کودک مبتلا به این اختلال است.
علایم و نشانه های سندروم نونان کدامند؟
بیشتر کودکانی که با سندرم نونان متولد می شوند، یک سری اختلالاتی در ناحیه صورت و سر این بیماران مشاهده می شود.
این اختلال ها از آغاز تولد قابل مشاهده هستند:
- چشمان آبی کم رنگ یا چشمان آبی-سبز
- گوشهای ضخیم و نامتناسب
- پوست شل گردن
- نوک سینه ها که به طرزی نامتقارن قرار گرفته اند
- وجود بیضه بر روی شکم (در پسران)
- همچنین بروز بیماری های قلبی، ریتم نامتناسب قلب (مشکل قلبی این بیماران اغلب تنگی دریچه شریان ریوی و یا Pulmonary valve stenosis، نقص دیواره بین دهلیزی و کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک است)،
- دست و پاهای متورم،
- استخوان سینه فرو رفته و یا بیرون زده،
- مشکلات در خوردن غذا و وزن کم از بیماری های رایجی است که اغلب در این کودکان مشاهده می شود.
علاوه بر این اختلال ها، این موارد نیز در این کودکان رخ می دهد:
- خندیدن، راه رفتن و مسایل دیگر را دیرتر از کودکان عادی شروع می کنند؛
- این کودکان اغلب دچار اختلال های دیداری و شنوایی هستند؛
- معمولا اختلال زبان آموزی دارند؛
- اختلال رشد دارند؛
- قد کوتاهی دارند؛
- به سرعت کبود می شوند و بدنشان خونریزی می کند؛
- دندانهای کج دارند؛
- دارای انحنا در استخوان کمر هستند؛
- دیر به بلوغ می رسند.
این نشانه ها می توانند متوسط تا شدید باشند و معمولا درمان خاصی برای این اختلالات و سندرم نونان وجود ندارد.
یافته های سونوگرافیک دوران پری ناتال در اختلالات RD
- اختصاصی نبوده ولی NT این بیماران افزایش می یابد.
- سیستیک هایگروما
- افزایش مایع دور جنین (پلی هیدرآمنیوس)
- مالتیپل آنومالی در آنومالی اسکن (قلب ، عضلانی - اسکلتی و کلیوی)
- بدشکلی های جمجمه - صورتی (craniofacial dysmorphology)،
شامل:
- - هایپرتلوریسم (hypertelorism = اصطلاح کلی است که به معنی دور شدن دو قسمت مشابه بدن از هم مثل فاصله بین دو چشم، دو نیپل)
.
- - تمایل به پایین رفتن گوشه خارجی چشم ها (down-slanting palpebral fissures) درست برخلاف سندرم داون و تریزومی 21 که یک upslanting دیده می شود.
- - فاصله بین لب بالا و زیر بین بلند است(a long and marked philtrum)
- - براکی سفالی (brachycephaly = صاف بودن قسمت پشت جمجمه)
- هیدروپس
- دیسپلازیا لنفاتیک (lymphatic dysplasia)،
قدرت تشخیص یافته های سونوگرافیک در دوران جنین برای تشخیص بیماریهای طیف سندرم نونان
در هفته 12 حدود 30% و در هفته 16 حدود 70%
.
.
تشخیص قطعی در دوران بارداری
بر اساس یافته های سونوگرافیک وقتی به این طیف از بیماریها مشکوک شدیم و از انجائیکه عدد NT در این نوزادان بالای 3.5 میلی متر است ، بنابراین بطور همزمان انجام Chromosomal Microarray و تست های ژنتیکی مخصوص پانل RD درخواست شود.
چه مواردی سبب ابتلا کودک به سندرم نونان می شوند؟
جهش ژنتیکی سبب بروز سندرم نونان می شود.
جهش ژنهای متفاوت جنین را در معرض بروز این بیماری قرار می دهد.
کودکانی که پدر و یا مادر آنها مبتلا به این بیماری هستند، 50% بیشتر در خطر ابتلا به این سندرم قرار دارند.
سندرم نونان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان معمولا علایم این بیماری را از آغاز تولد تشخیص می دهند.
پزشکان باید حتما موارد زیر را انجام دهند:
- در مورد تاریخچه ژنتیکی خانواده کودک سوال بپرسند.
- آزمایشات ژنتیکی را انجام دهند.
- اختلالات مشابه ژنتیکی را در نظر بگیرند.
شناخت اینکه کدام ژن جهش یافته است به پزشک کمک می کند علایم را بهتر بررسی کند.
همچنین پزشکان می توانند برای تشخیص دقیق تر سندرم نونان از یافته های رادیوگرافی نظیر MRI, CT Scan ، سونوگرافی و اکوکاردیوگرام استفاده کنند
چه روشهایی برای درمان این اختلال مناسب هستند؟
به این بیماران باید داروهایی برای مشکلات قلبی تجویز شود و یا عمل جراحی قلب انجام دهند.
تزریق واحدهای خونی به کودکان مبتل به سندروم نونان خونریزی های مدام این کودکان را بهبود می بخشد.
تزریق هورمون رشد می تواند به بالا بردن سرعت رشد در این کودکان مبتلا به این اختلال کمک کند.
با جراحی در کودکان مبتلا سندروم نونان، مشکلات بیضه در پسران قابل حل است.
بسیاری از مبتلایان دچار مشکلاتی در صحبت کردن و زبان هستند، بنابراین نیاز به گفتار درمانی دارند.
آزمایشات ژنتیک قبل از بارداری از ابتلا کودک به این سندرم جلوگیری به عمل می آورند.
این بیماری گاه همپوشانی ژنتیکی با سندرم ترنر دارد.
-
پانل جامع کانسر ژنتیک و یا Comprehensive cancer genetics panel
-
ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮی بیماری آﺗﺮوفی ﻋﻀﻼنی ﻧﺨﺎعی (SMA)
-
اهمیت مشاوره ژنتیک قبل و یا ابتدای دوران بارداری
-
مشاورۀ ژنتیک، راهکاری برای کاهش معلولیت ها
-
تستهای ژنتیکی مرتبط با سقطهای ترومبوفیلیک
-
نحوه فالوآپ کیستیک هایگروما Cystic hygroma در غربالگری سه ماهه اول دوران بارداری
-
سایر اختلالات وابسته به کاهش استریول غیر کونژوگه (uE3) بعنوان مارکر مهم ارزیابی جنین در غربالگری سه ماهه دوم بارداری
-
سندرم اسمیت - لملی - اپیتز و یا Smith Lemli Opitz Syndrome = SLOS
-
نکاتی در مورد تریپلوئیدی
-
مروری گذرا بر اختلالات کروموزوم های جنسی