مروی بر تست آلکالن فسفاتاز و کاربرد ایزوآنزیم استخوانی آنزیم آلکالن فسفاتاز ALP

مروی بر تست آلکالن فسفاتاز و کاربرد ایزوآنزیم استخوانی آنزیم آلکالن فسفاتاز ALP 

آلکالین فسفاتاز (ALP یا Alkaline phosphatase) آنزیمی است که به صورت طبیعی در سراسر بدن انسان وجود دارد. 

هر یک از انواع بافت های مختلف، سازنده ی فرم های متمایزی از ALP بوده که ایزوآنزیم (Isoenzymes) نامیده می شوند. 

فسفاتازهای قلیایی (الکالین فسفاتاز) گروهی از هیدرولازها هستند که گروه فسفات را از برخی مولکولها برمی‌دارند مانند پروتئینها، نوکلئوتیدها و آلکالوئیدها. 

چون این آنزیمها در محیط قلیائی فعالترند بنام آلکالین فسفاتاز نامیده شده‌اند (برخلاف اسید فسفاتازها که در محیط اسیدی فعال بوده و به میزان بسیار زیاد در بافت پروستات دیده می شوند).

آلکالین فسفاتاز یک گروه ایزوآنزیم بوده که در لایه خارجی غشاء سلولی قرار دارد که استر فسفات‌های آلی را هیدرولیز کرده و در فضای بین سلولی آزاد می‌کند.

 روی و منیزیم دو کوفاکتور مهم این آنزیم هستند. 

آلکالین فسفاتاز در غلظت‌های کم در جفت، موکوس ایلیئوم، کلیه، استخوان و کبد وجود داشته اما مقادیر زیاد آن عمدتاً در سرم دیده می‌شود (بیش از ۸۰ درصد) که عمدتاً از کبد و استخوان و در مقادیر کمتر از روده‌ها آزاد می‌شود. 

اگر چه الکالین فسفاتاز در بسیاری از بافت‌های بدن دیده می‌شود اما نقش دقیق فیزیولوژیک آن به مقدار زیادی هنوز ناشناخته مانده‌است. 

آلکالین فسفاتازهای به انواع:

۱) وابسته به بافت خاص و

۲) غیروابسته به بافت طبقه‌بندی می‌شوند.

آلکالن فسفاتازی که در روده، جفت و بافت ژرمینال یافت می‌شود، فسفاتاز قلیایی بافت خاص است، به این معنی که آنها فقط در بافت‌هایی یافت می‌شوند که در شرایط فیزیولوژیکی بیان می‌شوند، اما ممکن است در زمینه‌های خاصی که در شرایط خاص وجود دارد، به مخزن گردش خون آلکالین فسفاتاز سرم برای افزایش تحریک تولید آنها افزوده شوند.

فسفاتاز آلکالین غیروابسته به بافت به بخشی از این آنزیم که عمدتاً در گردش خون دیده می‌شود اطلاق می‌شود. 

این ایزوآنزیم توسط یک ژن منفرد کدگذاری شده و در کبد، استخوان و کلیه‌ها بیان می‌شود. 

آلکالین فسفاتاز روده ای توسط ژن دیگری کدگذاری می‌شود که متفاوت از ژنی است که برای آلکالین فسفاتاز جفتی و ایزوآنزیم ریگان (شبه آنزیم آلکالین فسفاتاز جفتی که از تومورهای سرطانی و در مقادیر زیاد از لنفوم هاجکین ترشح می‌شود) کدگذاری می‌کند.

 تمام آلکالین فسفاتاز غیروابسته به بافت خاص توالی اسیدهای آمینه مشابه دارند اما کربوهیدرات و زنجیره جانبی لیپیدی متفاوتی داشته که پس از ترجمه، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصر به فردی را به ارمغان می‌آورد.

در انسان این آنزیم در روده، کبد، استخوان، کلیه و جفت وجود دارد. 


اتیولوژی و اپیدمیولوژی

سطح آلکالن فسفاتاز سرم با تغییر سن افراد سالم متفاوت است. 

در دوران کودکی و بلوغ، با توجه به رشد و توسعه استخوان، سطوح آن بالاست. 

این میزان در گروه سنی ۱۵ تا ۵۰ ساله کاهش می‌یابد، در مردان نسبت به زنان کمی بالاتر است و در سنین بالاتر افزایش می‌یابد (تفاوت قابل توجهی در توزیع جنسیتی). 

دلایل این تغییرات طبیعی مشخص نیست.

همبستگی مستقیمی با وزن بدن و سیگار کشیدن توصیف شده‌است (بعبارتی با افزایش وزن و یا کشیدن سیگار سطح آلکالن فسفاتاز هم افزایش می یابد) و همبستگی معکوس با ارتفاع وجود دارد.

در افراد سالم، آنزیم گردش خون عمدتاً از کبد و استخوان منشأ گرفته شده و در برخی از افراد به میزان کم از روده کوچک مشتق می‌شود. 

در افراد با گروه‌های خون O و B، سطح قلیایی فسفاتاز سرم بعد از مصرف یک وعده غذایی چرب به علت مشارکت روده کوچک افزایش می‌یابد، از آنجایی که این افزایش می‌تواند تا ۱۲ ساعت در سرم ادامه یابد، توصیه می‌شود سطح آنزیم سرم را در حالت ناشتا بررسی کنید.


پاتوفیزیولوژی

نیمه عمر آن ۷ روز بوده و کلیرانس یا پاک سازی آن از سرم مستقل از ظرفیت مجاری صفراوی یا ظرفیت عملکرد کبد است.

محل تخریب آلکالن فسفاتاز به هیچ وجه شناخته نشده‌است. 

سطح آلکالن فسفاتاز  سرم ممکن است تا یک هفته پس از  انسداد مجاری صفراوی افزایش یابد. 

کبد در اکثر بیماران با سطوح بالای آنزیم منبع اصلی است. 

احتمال افزایش فعالیت‌های استئوبلاستیک در اختلالات استخوانی یا به‌طور معمول در طول دوره‌های رشد، احتمالاً زیاد است. 

افزایش ترشح آلکالین فسفاتاز جفتی در سه‌ماهه آخر، موجب افزایش سطح آن در زنان باردار می‌شود.


آلکالن فسفاتاز استخوانی

استخوان ها سازنده ی ایزوآنزیمی بوده که آن را ALP-2 می نامند. 

سطوح این آنزیم در زمان رشد استخوان ها و یا فعالیت سلول های استخوانی (بخصوص در کودکان) افزایش می یابد.

.تست ایزوآنزیم ALP تشخیص دهنده ی سطوح غیر طبیعی رشد استخوانی است که می تواند مرتبط با هر یک از شرایط زیر باشد :

- بیماری پاژه استخوان (Paget’s disease of bone)

- برخی از سرطان های استخوان

پوکی استخوان (osteoporosis)


نام های دیگر آزمایش ایزوآنزیم استخوان ALP عبارت اند از :

- تست ALP-2

- تست آلکالین فسفاتاز اختصاصی استخوان (bone-specific alkaline phosphatase test)

- تست فسفاتاز قلیایی ویژه استخوان (bone-specific ALP test)

 
هدف انجام تست ایزوآنزیم استخوان ALP چیست ؟

زمانی پزشک درخواست این تست را می دهد که مشکوک به وجود بیماری استخوانی در فرد گردد. 

برخی از علائم بالینی بیماری استخوان شامل :

- درد مزمن استخوان و مفصل

- استخوان ها شکننده بوده و به راحتی شکسته می شوند

- استخوان های دفرمه و بدشکل

همچنین از تست ALP-2 می توان برای بررسی روند درمان بیماری استخوان استفاده کرد.
 
آماده سازی قبل از انجام تست ایزوآنزیم استخوان ALP چگونه است ؟

- مدت زمان ناشتایی:      6 تا 12 ساعت 

- همچنین  از مصرف برخی از داروها قبل از انجام آزمایش خودداری کنید.

برخی از داروهایی که می تواند بر سطح ALP-2 تأثیر گذارد شامل :

- - آسپیرین

- - قرص های ضد بارداری

- - آنتی بیوتیک ها

- - استروژن


 
تفسیر نتایج تست ایزوآنزیم استخوان ALP

محدوده ی نرمال ایزوآنزیم استخوانی ALP برای بزرگسالان 12.1 تا 42.7 می باشد.

کودکان دارای سطوح بالاتری از ایزوآنزیم استخوانی ALP هستند. 

همچنین ALP-2 در افراد دارای شکستگی استخوان افزایش یافته است. 

در هر دو گروه از این افراد نام برده، رشد استخوانی وجود دارد و مقدار ALP مورد انتظار و نرمال می باشد.

سطوح بیشتر از مقادیر نرمال ایزوآنزیم استخوانی ALP می تواند نشان دهنده ی بیماری های استخوانی باشد مثل :

تومورهای استخوانی استئوبلاستیک (osteoblastic bone tumors)

استئومالاسی (osteomalacia) یا راشیتیسم (rickets)

پوکی استخوان (osteoporosis)

بیماری پاژه استخوان (Paget’s disease of bone)

همچنین نتیجه ی افزایش یافته ی تست می تواند نشان دهنده ی شرایطی مثل پرکاری پاراتیروئید (hyperparathyroidism) یا لوسمی (leukemia) باشد. 

هر دوی این بیماری ها بر استخوان ها و دیگر قسمت های بدن تأثیر می گذارد.

نتایج کمتر از حد نرمال در افراد مبتلا به سوء تغذیه (malnutrition) و یا آنمی (anemia) دیده می شود. 

همچنین نتایج کمتر از حد نرمال در زنانی که مصرف کننده ی استروژن پس از یائسگی هستند، دیده می شود. 

اگرچه، سطوح افزایش یافته بسیار شایع تر از سطوح کاهش یافته هستند.
 

پیگیری های پس از انجام تست ALP-2

تست ایزوآنزیم استخوانی ALP به تنهایی برای تشخیص یک بیماری استفاده نمی شود. 

از این تست تنها می توان لیست علت های ایجاد کننده ی علائم بالینی فرد را کوتاه تر کرد. 

در صورتی که جواب تست مثبت باشد، تست های دیگری نیز باید انجام گیرد.

 این تست ها تعیین کننده ی نوع بیماری استخوان می باشد.
 
نکته ی دیگری هست که باید در مورد تست ایزوآنزیم استخوان ALP بدانیم ؟

تست ایزوآنزیم استخوانی ALP تست خونی است که اندازه گیری کننده ی سطوح ALP-2 در استخوان ها می باشد.

این تست تشخیص دهنده ی سطوح غیر طبیعی رشد استخوانی که می تواند نشان دهنده ی بیماری استخوانی و یا دیگر شرایط جدی مانند لوسمی یا هیپرپاراتیروئیدیسم باشد. 

از این تست به تنهایی برای تشخیص یک بیماری استفاده نمی شود.

در صورت وجود سطوح غیر طبیعی ALP-2 ، تست های دیگری نیاز خواهد بود تا تشخیص صورت گیرد.